حقوق ازدواج

شروع زندگی مشترک یا ازدواج ، به لحاظ قانونی ، حقوق و تکالیف متعددی را برای طرفین ایجاد می کند و زوج و زوجه ، می توانند از برخی از حقوقی که در مجموعه قوانین و مقررات موضوعه لحاظ شده است ، برخوردار گردند که این امر ، در بسیاری از موارد ، با توافق و سازش طرفین ، همراه بوده و بی آنکه مشکلی در خصوص حقوق زن در ازدواج یا حقوق مرد در ازدواج ایجاد شود ، طرفین به زندگی مشترک خود ادامه می دهند .

با این حال ، گاهی اختلافاتی میان زوجین ایجاد می گردد که در این صورت ، می بایست بر اساس قانون ، اختلافات ایجاد شده را حل و فصل نمود و از آن جهت که حق طلاق ، با مردان است ، در مقابل ، خانم ها نیز ، می بایست از یکسری حق و حقوق قانونی برخوردار باشند تا این موضوع ، تعدیل شود . لکن در مواردی ، ممکن است که خانم ها ، از حق و حقوق زوجه در زندگی مشترک ، اطلاعات کافی نداشته باشند و نتوانند به خوبی ، از حقوق زن در ازدواج ، بهره مند شوند .

به همین مناسبت ، در ادامه این مقاله ، قصد داریم در ارتباط با حقوق زن در ازدواج ، به بررسی این موضوعات بپردازیم که حقوق مالی زن و حقوق غیر مالی زن در ازدواج دائم و موقت ناظر بر چه مواردی است و در ادامه نیز ، مشاوره حق و حقوق زوجه در زندگی مشترک یا مشاوره نحوه اعمال حقوق زن در ازدواج ، ارائه خواهد شد .

حقوق مالی زن در ازدواج

بر اساس قانون مدنی ، ازدواج یا همان عقد نکاح ، به دو صورت است ؛ یا اینکه به صورت موقتی بوده که به آن صیغه موقت نیز گفته می شود و یا اینکه به صورت دائمی و بدون ذکر مدت مشخصی است که به آن ، ازدواج دائم گفته می شود . با این حال ، وجه مشترک این دو نوع نکاح ، آن است که زن ، از حق و حقوق خاصی برخوردار خواهد بود که اعم است از حقوق زن در ازدواج از نوع مالی و غیر مالی .

اما سوالی که در این خصوص مطرح می شود ، آن است که حقوق زن در ازدواج دائم و موقت چیست و حق و حقوق زوجه در زندگی مشترک ناظر بر چه مواردی می باشد ؟ لذا در این قسمت ، اهم حقوق زن در ازدواج ، از نوع مالی را ذکر خواهیم کرد و در ادامه ، حقوق زن در ازدواج از نوع حقوق غیر مالی را نیز ، بررسی خواهیم نمود .

یکی از مهم ترین حقوق زن در ازدواج ، حق مهریه است که از نوع حقوق مالی زوجه در عقد نکاح می باشد . با این توضیح که به محض وقوع عقد نکاح دائم یا موقت ، زن ، مالک مهریه ای که حین عقد تعیین شده است ، خواهد گردید و می تواند آن را مطالبه نموده یا اقدام به بخشش مهریه نماید . لازم به ذکر است که حق مهریه زن ، اختصاص به عقد دائم نداشته و در عقد موقت نیز ، زوجه از مهریه برخوردار می گردد و اصولا ذکر آن حین عقد ، شرط صحت صیغه می باشد .

از دیگر حق و حقوق مالی زن در زندگی مشترک ، حق نفقه است ؛ با این توضیح که مرد ، مکلف است هزینه های زندگی مشترک ، اعم از خوراک ، پوشاک ، مسکن ، هزینه های بهداشتی و درمانی و مواردی از این قبیل را به صورت مرتب ، به زوجه پرداخت نماید و در عوض ، زوجه نیز مکلف به تمکین از همسر است . لازم به ذکر است که حق نفقه زن ، مختص ازدواج دائم است و در عقد موقت یا صیغه ، حق نفقه برای زن وجود نداشته ؛ مگر اینکه این موضوع شرط شده باشد و یا اینکه عقد ، بر مبنای آن واقع شده باشد .

یکی دیگر از موارد حقوق مالی زن در طی زندگی مشترک ، اجرت المثل ایام زوجیت می باشد که یکی از پرکاربردترین موارد حقوق زن در ازدواج است . بر این اساس ، زوجه ، می توان مزد کارهایی که در طول زندگی مشترک ، به دستور شوهر انجام داده ؛ بی آنکه قصد تبرع داشته باشد ، را از وی دریافت نماید .  ، حق اجرت المثل زندگی زناشویی ، منحصر به عقد دائم نبوده ؛ بلکه همسر موقت نیز ، می تواند هر زمان در طول زندگی مشترک ، اقدام به مطالبه آن نماید .

از جمله دیگر حقوق مالی زوجه در ازدواج که غالبا پس از طلاق مطرح می شود ، حق تنصیف اموال و دارایی های مرد پس از ازدواج می باشد که بر اساس آن ، اگر مردی اقدام به طلاق دادن همسر خود نموده و در طول زندگی مشترک اموالی به دست آورده باشد ، در صورتی که این شرط را در عقدنامه امضا کرده باشد ، می بایست نصف آن را به زوجه بپردازد .

سایر حقوق مالی زن در ازدواج ، آن است که در صورت فوت شوهر ، همسر دائم ، می تواند از ارث شوهر بهره مند شده و در صورت دارا بودن شرایط لازم ، از مستمری شوهر نیز بهره مند گردد . اما در عقد موقت ، به زوجه ارثیه تعلق نخواهد گرفت . همچنین ، بر اساس قانون ، همسر موقت ، حق بهره مندی از مستمری شوهر متوفی را نیز ، نخواهد داشت . پیشنهاد می شود برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص حقوق زن در ازدواج ، مقاله زیر را مطالعه نمایید .

حقوق غیر مالی زن در ازدواج

یکی از مهم ترین پیش نیازهای حقوقی قبل از ازدواج ، آن است که طرفین ، به صورت کامل ، در خصوص حقوق مالی و غیر مالی خود ، به توافق رسیده و در صورت لزوم ، به صورت شرط ضمن عقد ، آن را در متن عقدنامه ذکر نمایند . البته ، اکثر حقوق مالی زن در زندگی مشترک که در قسمت قبل ذکر نمودیم ، در قوانین و مقررات ، به تفصیل ، ذکر شده است .

با این حال ، حقوق زن در ازدواج ، منحصر به حقوق مالی نبوده و بعضا ، زن و شوهر ، حقوق غیر مالی نیز ، بهره مند خواهند شد . به همین دلیل ، در این قسمت ، قصد داریم به بررسی حقوق غیر مالی زن در زندگی مشترک پرداخته و اهم موارد آن را ذکر نماییم .

یکی از مهم ترین حقوق غیر مالی زن و شوهر در زندگی مشترک ، حق مبنی بر حسن معاشرت می باشد . بر اساس ماده 1103 قانون مدنی ، هر یک از زوجین ، مکلف هستند که با یکدیگر ، حسن معاشرت داشته باشند و بر اساس ماده 1104 نیز ، زوجین ، باید در تقویت مبانی خانواده و تربیت کردن فرزندان ، با یکدیگر همکاری نمایند .

علاوه بر این ، یکسری حقوق غیر مالی را می توان حین عقد ازدواج دائم یا موقت ، برای زوجه لحاظ نمود که در صورت پذیرش این امر توسط مرد ، حقوق غیر مالی در طول زندگی مشترک ، به زوجه ، تعلق خواهد گرفت . به عنوان نمونه ، می توان از حق طلاق زن یاد کرد که از جمله مهم ترین مصادیق حقوق زن در ازدواج می باشد .

با این توضیح که ، بر اساس قانون ، اصولا حق طلاق ، با مرد است و او می توان هر زمان که بخواهد ، با مراجعه به دادگاه ، همسر خود را طلاق دهد ؛ اما زوجه ، صرفا در صورت دارا بودن شرایط خاصی ، می تواند از دادگاه درخواست طلاق نماید . همین موضوع ، سبب می شود که زوجه ، بتواند برای جبران این موضوع ، حق طلاق خود را که یکی از حقوق غیر مالی در زندگی مشترک تلقی می شود ، حین عقد ، شرط نموده تا در صورت لزوم ، بتواند به استناد آن ، از شوهر خود جدا شود .

علاوه بر این ، یکی دیگر از حقوق غیر مالی زن در ازدواج ، اخذ حقوقی از جمله حق تحصیل می باشد که به موجب آن ، زوجه می تواند به صلاحدید خود ، اقدام به ادامه تحصیل پس از ازدواج نماید و شوهر ، نمی تواند در این خصوص ، ممانعتی به عمل آورد . امروزه ، حق تحصیل ، یکی از مهم ترین حقوق زن در ازدواج محسوب می گردد .

از دیگر حقوق غیر مالی زن در زندگی مشترک ، حق اشتغال به کار می باشد ؛ چرا که بر اساس قانون ، شوهر ، می تواند زوجه را از شغلی که با شئون و حیثیت خانوادگی ، منافات دارد ، منع نماید . به همین دلیل ، می توان حق اشتغال زنان ضمن عقد نکاح را از شوهر ، اخذ نمود که این موضوع ، یکی از مهم ترین مصادیق حقوق زن در ازدواج است .

همچنین ، از آن رو که زوجه ، مکلف به تمکین از همسر می باشد ، خروج از منزل بدون رضایت شوهر نیز ، مصداق عدم تمکین خواهد بود . به همین دلیل ، در صورتی که زوجه ، قصد داشته باشد اقدام به مسافرت نماید ، می توان حق سفر کردن را نیز ، ضمن عقد ، شرط نماید تا در صورت لزوم ، بتواند از این حق غیر مالی ، به عنوان یکی از حقوق زن در ازدواج ، بهره مند شود .

علاوه بر اینها ، بر اساس قانون مدنی ، زوجه مکلف به تمکین عام و خاص از شوهر است که یکی از مهم ترین مصادیق آن ، زندگی با شوهر در منزلی است که وی ، انتخاب کرده است . با این وجود ، حق تعیین محل سکونت به عنوان یکی از حقوق غیر مالی زن در زندگی مشترک ، می تواند ضمن عقد ، به نفع زن ، شرط شود که در این صورت ، زوجه به استناد این حق غیر مالی ، می تواند در محل جداگانه ای سکونت کرده ؛ بی آنکه مرتکب عدم تمکین شود .

مشاوره حق و حقوق زوجه در زندگی مشترک

حق و حقوق زوجه در زندگی مشترک ، شامل مصادیق متنوعی است که در یک تقسیم بندی کلی ، می توان آنها را به دو دسته حقوق مالی و غیر مالی زن در ازدواج ، تقسیم بندی نمود . در قسمت های قبل ، به توضیح مهم ترین موارد حق و حقوق زن در ازدواج و زندگی مشترک پرداخته شد . با این حال ، برای استفاده از این حقوق ، می بایست مواردی را در نظر گرفت . لذا در این قسمت ، مشاوره حق و حقوق زوجه در زندگی مشترک را ارائه خواهیم نمود .

در این خصوص ، باید گفت که برخی از حق و حقوق زوجه در زندگی مشترک ، در متن قانون ، بیان شده است . به عنوان نمونه ، حق نفقه زن ، حق مهریه ، اجرت المثل ایام زندگی مشترک ، تنصیف دارایی ها پس از طلاق ، ارث و مستمری ، در قوانین و مقررات مربوطه ، تعیین تکلیف شده است و به همین دلیل ، به محض اینکه خطبه عقد ازدواج میان زوجین خوانده شد ، این حقوق به زن تعلق خواهد گرفت .

همانطور که مشاهده می شود ، عمده حقوق زن در ازدواج که در قوانین ذکر شده است ، از جمله حقوق مالی محسوب می شود و این موضوع ، نشانگر اهتمام قانونگذار به حفظ حقوق زن در ازدواج است . با این حال ، همانطور که گفته شد ، زوجه در عقد نکاح ، از حقوق غیر مالی یا غیر مادی نیز ، بهره مند خواهد بود که طبق قانون مدنی ، شامل حسن معاشرت ، تشیید مبانی خانواده و تربیت فرزندان ، به صورت مشترک ، توسط زوجین است که در کنار حقوق مالی ، پر اهمیت هستند .

علاوه بر اینها ، بهره مندی از برخی از حقوق غیر مالی توسط زوجه ، نیازمند آن است که موارد آن ، ضمن عقدنامه ، به صورت شرط ضمن عقد در آید که از جمله آنها ، می توان به حق طلاق زن ، حق کار و تحصیل ، حق سفر و تعیین محل سکونت و نیز ، حق بهره مندی از نصف اموال و دارایی های مرد پس از طلاق ، اشاره نمود . لذا توصیه می شود که حین ازدواج ، با توجه به موارد مذکور ، شروط ضمن عقد را تنظیم نمود .

سوالات متداول

1- حقوق مالی زن در ازدواج شامل چه مواردی است ؟

از جمله حقوق مالی زن در ازدواج می توان به مواردی همچون حق مهریه و حق دریافت نفقه و اجرت المثل ایام زندگی مشترک اشاره نمود که در کنار ارث و مستمری شوهر متوفی زوجه می تواند از آن برخوردار شود که شرح آن در متن مقاله آمده است .

2- حقوق غیر مالی زن در ازدواج ناظر بر چیست ؟

از جمله حقوق غیر مالی زن در عقد نکاح می توان به مواردی از قبیل حق طلاق در کنار حق کار و تحصیل نمودن و نیز حق سفر و تعیین محل سکونت اشاره نمود که برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص آنها می توانید متن مقاله را مطالعه نمایید .

3- نحوه بهره مندی از حق و حقوق زوجه در زندگی مشترک چگونه است ؟

به محض عقد نکاح زوجه می تواند طبق قانون از حقوق مالی خود بهره مند شده لکن حق و حقوق غیر مالی زوجه در زندگی مشترک منوط به درج شروط مذکور ضمن عقد نکاح می باشد که جزئیات این موضوع در متن مقاله توضیح داده شده است .