قرارتامین خواسته

قرار تامین خواسته چیست و چگونه صادر می شود؟

درصورتی که فردی به دیگری بدهکار باشد و از پرداخت بدهی خود سربازند و در نتیجه وصول آن مال از وی ممکن نباشد، در این شرایط قانونگذار به فرد بستانکار یا صاحب مال این اجازه را می‌دهد تا طلب یا مال را به وسیله دادگاه توقیف کرده و در صورت اقتضا علیه او اقامه دعوا کند. در اینجاست که مفهومی با نام قرار تامین خواسته مطرح می شود. در ادامه به جزئیات بیشتر در این زمینه خواهیم پرداخت.

به طور کلی تامین در لغت به معانی ایمن کردن و در اصطلاح حقوقی به عنوان یکی از تدابیر احتیاطی به معنای تأمین خواسته ای است که به وسیله آن خواهان عین خواسته یا معادل آن از اموال خوانده را تا پایان دادرسی به توقیف درآورده و تا وصول طلب خود از نقل و انتقال آن جلوگیری می‌کند.

به عبارت دیگر، هر گاه شخصی از دیگری طلبی داشته یا مالی به او امانت داده باشد، اما پس از مدتی شخص مورد نظر از استرداد دین یا مال خودداری کند، قانونگذار به بستانکار یا صاحب مال این را اجازه می‌دهد تا بدون اطلاع فرد بدهکار طلب یا مال را به وسیله دادگاه توقیف کرده و سپس علیه او اقامه دعوا کند. به این ترتیب قرار تامین خواسته صادر می شود.

شرایط صدور قرار تامین خواسته چیست؟

مطابق قوانین حقوقی صدور قرار تامین خواسته نیازمند شرایطی است که باید رعایت شود. برای اینکه بتوان در دادگاه اقدام به تامین خواسته نمود خواهان باید این درخواست را تقدیم دادگاه نماید. به این منظور فرد خواهان این امکان را دارد تا قبل از تقدیم دادخواست، ضمن دادخواست یا در جریان دادرسی خواسته اش را برای دادگاه مربوطه مطرح کند.

به بیان دیگر، صدور قرار تأمین خواسته، مستلزم درخواست خواهان است که این شرط در ماده 108 قانون آیین دادرسی مدنی پیش‌بینی شده است. همچنین هیچ دادگاهی نمی‌تواند به دعوایی رسیدگی کند؛ مگر اینکه شخص یا اشخاص ذی‌ نفع یا وکیل یا قائم‌ مقام یا نماینده قانونی آنان رسیدگی به دعوا را برابر قانون درخواست کرده باشند.  

به علاوه، خواهان می‌تواند قبل از تقدیم دادخواست یا ضمن دادخواست راجع به اصل دعوا یا در جریان دادرسی تا وقتی که حکم قطعی صادر نشده، در موارد زیر از دادگاه درخواست تأمین خواسته کند و دادگاه مکلف به قبول آن است.بنابراین، طبق ماده ۱۰۸ قانون آیین دادرسی مدنی خواهان می‌تواند در موارد زیر از دادگاه درخواست تامین خواسته کند:

   اگر دعوا مستند به سند رسمی باشد دادگاه مکلف است در صورت احراز شرایط مقرر به درخواست خواهان بدون گرفتن تامین از وی نسبت به صدور قرار تامین خواسته اقدام کند.

   خواسته در معرض تضییع یا تفریط باشد؛ مطابق ماده ۹۵۲ قانون آئین دادرسی مدنی تفریط عبارت از ترک عملی که به موجب قرارداد یا متعارف برای حفظ مال غیرلازم است.

   اسناد تجاری واخواست شده که به موجب قانون دادگاه مکلف به قبول درخواست تامین باشد مانند برات، سفته و چک؛ به موجب ماده ۲۹۲ قانون تجارت پس از اقامه دعوا محکمه مکلف است به مجرد تقاضای دارنده براتی که به علت عدم تأدیه اعتراض شده است معادل وجه برات را از اموال مدعی علیه به عنوان تامین توقیف کند.

از سوی دیگر جهت صدور قرار تامین خواسته باید به نکاتی توجه کرد که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

   خواسته باید قطعی باشد یعنی حق مورد ادعای متقاضی باید قطعیت داشته و قابل مطالبه باشد و تحقق وجود آن موقوف به وقوع یا عدم وقوع حادثه‌ای در آینده نباشد.

 میزان خواسته باید معلوم یا عین معین باشد مالی باشد که مستقیما قابل ارزیابی به پول باشد.

  صدور قرار تامین به درخواست خواهان یا نماینده او نیاز دارد پس درخواست کننده باید نفع، سمت و اهلیت قانونی داشته باشد.

  قرار تامین تجدید نظر نمی‌باشد، ولی قابل اعتراض در همان دادگاه می‌باشد.

قرار تامین خواسته چگونه اجرا می شود؟

طبق ماده ۱۲۲ قانون آئین دادرسی مدنی قرار تامین خواسته به معنای توقیف اموال اعم از منقول یا غیر منقول است. اجرای این قرار ممکن است بدون نیاز به اقدامات مرجع اجرا صورت گیرد؛ به این معنا که خوانده پس از آگاهی از صدور قرار تامین خواسته، حسب مورد مالی را که باید بازداشت شود یا یکی از اموال خود را برای توقیف به اجرای احکام معرفی می‌کند. اما در اکثر موارد قرار تامین خواسته با اقدامات قانونی به خوانده تحمیل می‌شود.

نکته ای که باید در اینجا مورد توجه قرار داد این است که اجرا قرار تامین خواسته با اجرای احکام قطعی تفاوت زیادی ندارد، زیرا قرار تامین خواسته با بازداشت مال، اجرا شده تلقی می‌گردد اما در اجرای احکام قطعی پس از بازداشت مال، حسب مورد آن را به محکوم‌له می‌دهند و یا به فروش می‌رسانند و از حاصل فروش آن، محکوم‌به وصول و به محکوم‌له داده می‌شود.

لازم به ذکر است که قرار تامین باید فوری به خوانده ابلاغ و پس از آن اجرا شود. با این حال باید توجه داشت که هدف تامین خواسته در امنیت قرار دادن خواسته است و تاخیر در اجرای این قرار ممکن است دستیابی به این هدف را غیر ممکن سازد. بنابراین، قانون آئین دادرسی مدنی، ابلاغ فوری قرار تامین خواسته را لازم دانسته است و در مواردی که ابلاغ فوری قرار ممکن نباشد و تاخیر در اجرای قرار موجب تضییع یا تفریط خواسته شود، به درخواست خواهان ابتدا قرار تامین خواسته اجرا می‌شود و سپس ابلاغ صورت می‌گیرد.

آثار صدور قرار تامین خواسته چیست؟

اجرای قرار تامین خواسته دارای آثاری نسبت به طرفین دعوا و اشخاص دیگر به دنبال دارد که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

  در مورد خواهان: در مقابل سایر طلبکاران حق تقدم برای خواهان ایجاد می‌شود و مال از تضییع مصون می‌ماند.

  در مورد خوانده: هرگونه نقل و انتقال نسبت به عین اعم از منقول یا غیرمنقول ممنوع بوده و این اثر حتمی است، ولی اثر احتمالی آن استحقاق خوانده برای مطالبه خسارت ناشی از اجرای قرار تامین خواسته می‌باشد.

 در مورد ثالث شخص ثالث: در صورتی که مال مورد درخواست تامین نزد شخص ثالثی باشد حق انتقال و تهاتر آن مال را ندارد.