ارث بردن فرزند حاصل ازدواج موقت

با توجه به اینکه مطابق قانون مدنی، دختر و پسری که در دوران زوجیت متولد می گردد، ملحق به شوهر است و نظر به اینکه زوجیت اعم است از دائم و موقت، بنابراین فرزند ناشی از ازدواج موقت نیز به والدین خود ملحق شده و از آن ها ارث می برد. 

قوانین مختلف در کشور ما با تاثیر از فقه اسلامی، همواره بر تشکیل خانواده تاکید داشته و از روابط آزاد و خارج از چهارچوب ازدواج منع کرده اند. به همین دلیل، در جایی که نکاح دائم امکان پذیر نمی باشد، باز هم قانون گذار با پیش بینی نکاح موقت و مدون کردن مقررات مربوط به آن، سعی داشته تا از رواج روابط آزاد و بدون قید جلوگیری نماید.

ازدواج موقت که در حقوق به آن، متعه یا نکاح منقطع گفته شده و عموم مردم، آن را صیغه می نامند، در فقه شیعه و حقوق ایران، دارای آثاری است، از جمله، ضرورت درج شرط مهریه در عقد و عدم توارث میان زن و شوهر. اما سوالی که در رابطه با این نوع از ازدواج مطرح می شود آن است که اگر در طول عقد موقت، طفلی متولد شود، ارث بردن فرزند در ازدواج موقت به چه صورت خواهد بود؟

به دلیل اهمیت این مساله و با توجه به اینکه در قانون مدنی، ماده قانونی صریحی که وضعیت ارث بردن فرزند در ازدواج موقت را مشخص نماید، دیده نمی شود، در این مقاله، ابتدا مفهوم ازدواج موقت را توضیح داده و سپس، به بررسی شرایط ارث فرزند اعم از دختر و پسر در نکاح موقت پرداخته و مساله را مورد تحلیل قرار می دهیم. 

ازدواج موقت چیست

ازدواج موقت که در حقوق، نکاح منقطع و متعه نامیده شده و در عرف میان مردم، صیغه نامیده می شود، در فقه شیعی مطرح گردیده و مورد قبول علمای اهل سنت نمی باشد. این نوع از نکاح در ماده 1075 قانون مدنی بدین صورت مورد تعریف قرار گرفته است: « نکاح وقتی منقطع است که برای مدت معینی واقع شده باشد. »

بنابراین مطابق این ماده، عقد موقت، نکاحی است که در آن، مدت ازدواج میان زن و مرد مشخص می گردد. این نوع از ازدواج، دارای احکام خاصی در قانون مدنی می باشد. از جمله اینکه، ذکر مهریه در عقد ازدواج الزامی بوده و در صورت عدم تعیین مهر، نکاح باطل خواهد بود. در این نوع از نکاح، زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی برند و چنانچه شرط ارث بردن گردد، این شرط باطل خواهد بود. همچنین در این نوع از ازدواج، انحلال نکاح با انقضای مدت، بذل مدت و فسخ انجام گرفته و طلاق در آن راه ندارد.

ارث بردن فرزند در ازدواج موقت

در بخش قبل، توضیح دادیم که در ازدواج موقت، زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی برند و حتی اگر ارث بردن زوجین در عقد موقت نیز شرط گردد، این شرط بی تاثیر خواهد بود. سوالی که در اینجا مطرح می شود آن است که نظر قانون مدنی در مورد ارث بردن فرزند در ازدواج موقت چیست؟

به این ترتیب که اگر در طول مدت عقد موقت، دختر یا پسری متولد گردد، آیا این فرزند از پدر و مادر خود ارث می برد؟ یا برعکس، اگر فرزند پیش از والدین فوت کرده و دارای اموالی باشد، آیا پدر و مادر از وی ارث خواهند برد؟ هر چند در قانون مدنی، ماده قانونی صریحی که مستقیما در مورد شرایط ارث بردن فرزند در ازدواج موقت توضیح داده باشد، دیده نمی شود، لیکن ماده 1158 این قانون در مورد الحاق طفل مقرر داشه است : « طفل متولد در زمان زوجیت ملحق به شوهر است ... »

منظور از الحاق طفل در این ماده آن است که فرزند اعم از دختر و پسر منسوب به پدر و مادر گشته و بنابراین رابطه نسبی میان آن ها برقرار می گردد. برقراری این رابطه به این معناست که کلیه حقوق و تکالیف قانونی در رابطه میان پدر و مادر با فرزند متولد شده از ازدواج، اجرا می گردد. 

به علاوه، همانطور که در متن ماده ملاحظه می گردد، واژه " زوجیت " به طور مطلق در متن ماده ذکر گردیده است و همانطور که می دانیم، زوجیت در قانون مدنی اعم از دائم و موقت می باشد. بنابراین مطابق ماده 1158 قانون مدنی، فرزند متولد شده در طول ازدواج موقت نیز همانند طفل متولد شده در نکاح دائم، به والدین خود ملحق می گردد.

از سوی دیگر، یکی از مهم ترین حقوق پیش بینی شده در قانون برای افراد، ارث است که میان هر دو گروه خویشاوندان سببی و نسبی برقرار می گردد. بنابراین با توجه به آنچه در مورد الحاق طفل به والدین در عقد موقت و مفهوم الحاق توضیح داده شد، می توان گفت که ارث بردن فرزند در ازدواج موقت، مانند ارث بردن طفل در نکاح دائم می باشد. نتیجه آنکه فرزند متولد شده در ازدواج موقت، از پدر و مادر خود ارث برده و چنانچه پیش از پدر و مادر خود بمیرد، والدین او نیز از وی ارث خواهند یبرد.