انواع دلیل در حقوق

اگر فردی ادعا کند که حق او ضایع شده است ، می تواند با رجوع به دادگاه های صلاح ، ضایع شدن یا انکار حق خود را از سوی طرف مقابل ثابت کند . البته ثابت کردن هر موضوعی در دادگاه با کمک دلیل صورت می گیرد  که به آن ادله اثبات دعوا هم گفته می شود . بنابراین اگر شخصی ادعای حقی را بکند اما نتواند آن را ثابت کند ، در حقوق به مثابه فردی است که هیچ حقی ندارد .

دلیل از پیش فراهم شده و دلیل اتفاقی

از جمله اقسام دلیل ، دلیل از پیش فراهم شده و دلیل اتفاقی است . دلیل از پیش فراهم شده به دلیلی گفته میشود که فرد قبل از به پدید آمدن اختلاف آن را ایجاد و فراهم نماید ؛ مانند سند پرداخت وجه . اما دلیل اتفاقی به دلیلی اشاره میشود که به صورت اتفاقی در موعد اختلاف وجود داشته یا پس از وقوع آن تهیه و تدارک می شود . مانند اینکه مال خسارت دیده به کارشناس ارجاع می شود یا از محل مورد تصرف معاینه محل به عمل می آید . 

دلیل قانونی و دلیل اخلاقی

از دیگر تقسیم بندی دلیل میتوان به دلیل قانونی و دلیل اخلاقی اشاره نمود . دلیل قانونی یعنی دلایلی که صرفا بر اساس قانون برای اثبات یک ادعا مجاز دانسته شده اند و دلیل اخلاقی به معنای  دلایلی است که مدعی می تواند به وسیله آن ادعا را اثبات کند ، در قانون در نظر نگرفته شده و دادرس مربوطه می تواند بر پایه وجدان و مسئولیت کاری خود هر دلیلی که از طرفین دریافت می کند را بپذیرد یا رد نماید . در نظام حقوقی کشور ایران ، بر اساس ماده 199 قانون آیین دادرسی مدنی ، " در کلیه امور حقوقی ، دادگاه علاوه بر رسیدگی به دلایل مورد استناد طرفین دعوا ، هرگونه تحقیق یا اقدامی که برای کشف حقیقت لازم باشد ، انجام خواهد داد " .  

دلیل مستقیم و دلیل غیر مستقیم

از دیگر انواع دلیل ، دلیل مستقیم و دلیل غیر مستقیم است . هر زمان دلیل ، امری را بدون واسطه ثابت نماید ، به آن دلیل مستقیم گفته می شود . مانند سفته که به امضای خوانده رسیده است و طلب خواهان را اثبات می کند . در مقابل ، دلیل غیر مستقیم اموری را ثابت می کند که با اثبات حق مورد ادعا ملازمه داشته و یا با آن در پیوند می باشند . مانند اینکه اماره قانونی تصرف به متصرف مال اجازه می دهد با اثبات تصرف خود بر مال ، از آوردن دلیل مالکیت بی نیاز شود .