ابطال بخشنامه شماره 109563/5000 مورخ 8/12/1381 سازمان تأمین اجتماعی.

تاریخ: 26/9/85 شماره دادنامه: 678 کلاسه پرونده:
83/146 مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری.

شاکی: خانم مرضیه حمید.

موضوع شکایت و خواسته: ابطال بخشنامه شماره 109563/5000 مورخ 8/12/1381 سازمان
تأمین اجتماعی.

مقدمه: شاکی به شرح دادخواست تقدیمی و لایحه تکمیلی آن اعلام داشته است، همسرم از
سال 1372 اقدام به بیمه خویش‎فرما نموده و تا سال 1380 حق بیمه خود را از طریق
بارنامه پرداخت می‎نماید. ولی متأسفانه به علت فوت ایشان فاصله پرداخت حق بیمه تا
سال 1381 به تأخیر افتاد. اینجانب بلافاصله و پس از طی مراحل قانونی در سازمان
تأمین اجتماعی نسبت به بدهی گذشته اقدام و حق بیمه را تا آخر سال 1381 پرداخت
نمودم و منتظر مستمری بیمه نشستم ولی با کمال تأسف و تعجب پس از چند ماه سرگردانی
با استناد به بخشنامه شماره 109563/5000 مورخ 8/12/1381 از حق مستمری محروم شدم.
بخشنامه مذکور مخالف صریح بند 16 ماده 2 و بند یک ماده 80 و ماده 81 قانون تأمین
اجتماعی می‎باشد. طبق قاعده کلی عدم عطف قانون به ماسبق این بخشنامه مخالف صریح
قانون می‎باشد، زیرا که اصل بر عدم جواز عطف قانون به گذشته است. تاریخ فوت همسرم
قبل از تاریخ بخشنامه می‎باشد و سازمان تأمین اجتماعی بدون هیچگونه مجوز شرعی و
قانونی اینجانب و فرزندان صغیرم را از حق مسلم و قانونی محروم کرده است. با عنایت
به مراتب تقاضای ابطال بخشنامه شماره 109563/5000 مورخ 8/12/1381 سازمان تأمین
اجتماعی را بلحاظ خلاف قانون بودن و مغایرت با شرع دارم. مدیرکل دفتر امور حقوقی و
دعاوی سازمان تأمین اجتماعی در پاسخ به شکایت مذکور طی نامه شماره 21470/7100 مورخ
11/8/1383 اعلام داشته‎اند، بخشنامه مورد اعتراض شاکی در اجرای «قانون بیمه
اجتماعی رانندگان حمل و نقل بار و مسافر بین شهری» مصوب 1379 و در پی بخشنامه‎های
شماره 1 و 1/1 فنی صادر شده است که وفق صدر ماده واحده آن مقرر شده است « از تاریخ
تصویب این قانون کلیه رانندگان و سایط حمل و نقل بار و مسافرین بین شهری مشمول
قانون تأمین اجتماعی قـرار گرفته و مکلفند حق بیمه مقرر در قانون تأمین اجتماعی را
… پرداخت و از مزایای قانون تأمین خیابان بهشت (ضلع جنوبی پارک شهر) دیوان عدالت
اداری تلفن 8-5609031 اجتماعی برخوردار گردند.» همسر شاکی از سال 1372 دارای سوابق
بیمه‎ای بوده لیکن از سال 1380 اقدامی جهت ادامه پرداخت حق بیمه خویش صورت نداده
است. بر این اساس با توجه به فقدان الزام قانونی موضوع قانون بیمه اجتماعی
رانندگان حمل و نقل بار و مسافر بین شهری و عدم شمول آن نسبت به همسر مرحوم شاکی
به لحاظ عطف بماسبق نشدن قانون بیمه اجتماعی رانندگان … مصوب 1379، رابطه قراردادی
بیمه‎ای فی‎مابین سازمان تأمین اجتماعی و همسر مرحوم شاکی بر مبنای ماده واحده
قانون اصلاح بند (ب) تبصره 3 ماده 4 قانون اجتماعی مصوب 30/6/1365 برقرار گردیده
است که وفق آن سازمان تأمین اجتماعی مکلف است با استفاده از مقررات عام قانون
تأمین اجتماعی صاحبان حرف و مشاغل آزاد را به صورت اختیاری در برابر تمام یا قسمتی
از مزایای قانون تأمین اجتماعی بیمه نماید. چگونگی انجام بیمه و نرخ حق بیمه و
همچنین مزایای مربوطه به موجب آیین‎نامه‎ای خواهد بود که به تصویب هیأت دولت خواهد
رسید.» در اجرای قسمت اخیر ماده واحده فوق الذکر «آیین نامه اجرائی قانون اصلاح
بند (ب) و تبصره 3 ماده 4 قانون تأمین اجتماعی» در تاریخ 29/7/1366 به تصویب هیأت
وزیران رسیده است. مطابق ماده 18 آیین ‎نامه مذکور «در صورتی که پرداخت حق بیمه از
طرف بیمه شده متوقف گردد و بین تاریخ قطع پرداخت حق بیمه و پرداخت مجدد بیش از سه
ماه فاصله ایجاد نشده باشد بیمه شده می‎تواند حق بیمه معوقه خود را به سازمان
پرداخت نماید در غیر این صورت ارتباط بیمه شده با سازمان قطع و ادامه بیمه وی
موکول به تسلیم درخواست مجدد و موافقت سازمان خواهد بود که در این صورت مبنای کسر
حق بیمه این قبیل متقاضیان همان مبنای قبلی خواهد بود.» همچنین مطابق ماده 9 آیین
نامه موصوف «شرایط برقراری و میزان مستمریهای بازنشستگی و بازماندگان و از
کارافتادگی کلی و همچنین استفاده از خدمات درمانی و بهداشتی عیناً به ترتیب تعیین
شده در قانون تأمین اجتماعی و تغییرات بعدی خواهد بود.» بناء علیهذا چنانکه از
صریح ماده 18 آیین نامه اجرائی قانون برمی‎آید رابطه بیمه‎ای آقای علی بهرامی‎مهر
به دلیل تأخیر بیش از سه ماه در پرداخت حق بیمه قطع و شرط برقراری رابطه بیمه‎ای
قطع شده موکول به تسلیم درخواست مجدد و موافقت سازمان تأمین اجتماعی است که در فرض
پرونده تحت بررسی نه تنها در زمان حیات بیمه شده چنین درخواستی به سازمان ارائه
نگردیده است، بلکه بـه دلیل فوت وی امکان ارائه چنین در خـواستی نیز زایل شده است
و اقدام همسر متوفی جهت پرداخت خیابان بهشت (ضلع جنوبی پارک شهر) دیوان عدالت
اداری تلفن 8-5609031 حقوق بیمه‎ای معوقه نیز با توجه به ماهیت قراردادی عقد بیمه
و ضرورت موافقت با سازمان تأثیری در اعاده وضع نخواهد داشت. با بررسی شرایط مذکور
در ماده 80 قانون تأمین اجتماعی روشن می‎شود که آقای علی بهرامی همسر متوفای شاکی
واجد هیچ کدام از شرایط مقرر در ماده مذکور از جمله بند 3 آن نمی‎باشند زیرا
نامبرده در آخرین سال حیات خود، حق بیمه 90 روز کار را پرداخت نکرده است. بدین
ترتیب ملاحظه می‎شود که فرض بی‎حقی شاکی نه بر مبنای ادعای وی مبتنی بر عدم شمول
شرایط بخشنامه معترض عنه که وفق موازین فوق الذکر صادر شده است نسبت به شرایط بیمه
شده متوفی، بلکه به دلیل نصوص قانونی صریح و بی‎نیاز از هرگونه تفسیر و تعبیری است
که با تدقیق در آنها تردیدی در رد شکایت شاکی باقی نخواهد ماند. بناء علیهذا صرف
عدم استحقاق شاکی به برخورداری از مستمری موضوع ماده 80 قانون تأمین اجتماعی نافی
حق او به دریافت غرامت مقطوع موضوع تبصره 3 ماده 80 و اصلاحات و تغییرات بعدی آن
نیست. دبیر محترم شورای نگهبان در خصوص ادعای خلاف شرع بودن بخشنامه مورد شکایت طی
نامه شماره 11752/30/14 مورخ 14/2/1384 اعلام داشته‎اند، موضوع بخشنامه شماره
109563/5000 مورخ 8/12/1381 ساز مان تأمین اجتماعی، در جلسه مورخ 14/2/1384 فقهای
محترم شورای نگهبان مطرح شد که بخشنامه مورد شکایت خلاف موازین شرع شناخته نشد.
موضوع ادعای شاکی نیز ظاهراً مرتبط با بخشنامه مذکور نمی‎باشد در این صورت می‎تواند
از طریق مقتضی نسبت به پیگیری دعوای خود اقدام نماید. هیأت عمومی دیوان عدالت
اداری در تاریخ فـوق با حضور رؤسای شعب بـدوی و رؤسا و مستشاران شعب تجدیـدنظر
تشکیل و پس از استماع توضیحات و بحث و بـررسی و انجام مشـاوره بـا اکثریت آراء به
شرح آتی مبادرت به صدور رأی می‎نماید.

رأی هیأت عمومی به صراحت ماده واحده قانون بیمه اجتماعی رانندگان حمل و نقل بار و
مسافر بین شهری مصوب 18/2/1379 از تاریخ تصویب این قانون کلیه رانندگان وسایط حمل
و نقل بار و مسافر مشمول قانون تأمین اجتماعی قرار گرفته و مکلفند حق بیمه مقرر در
قانون تأمین اجتماعی را راساً بر مبنای درآمدی که همه ساله طبق ماده 35 قانـون
تأمین اجتماعی مصوب 19/3/1354 تعیین مـی‎گردد حداقل سه مـاهه به سازمان مزبور
پرداخت و از خیابان بهشت (ضلع جنوبی پارک شهر) دیوان عدالت اداری تلفن 8-5609031
مزایای قانون تأمین اجتماعی برخورادر گردند و حسب قسمت اخیر ماده واحده مزبور به
سازمان تأمین اجتماعی اجازه داده شده است که در صورت عدم پرداخت حق بیمه طبق ماده
50 قانون تأمین اجتماعی نسبت به وصول آن اقدام نماید و در جهت تحقق اهداف مقنن به
شرح تبصره‎های ماده واحده فوق‎الذکر مقرراتی در باب ضمانت اجراء قانون از جمله
تردد رانندگان حمل و نقل بار و مسافر بین شهری در جاده‎ها به شرط داشتن دفترچه کار
معتبر و همچنین جواز مطالبه و وصول حق بیمه قانونی از شرکتها و مؤسسات صادر کننده
بار نامه وسیله سازمان تأمین اجتماعی وضع شده است. نظر به اینکه مقررات آمره
فوق‎الذکر مفید نفوذ و اعتبار قانون مزبور از تاریخ اجرای آن است، اطلاق بخشنامه
شماره 109563/5000 مورخ 8/12/1381 سازمان تأمین اجتماعی که مفهم تعیین شرایط و
قیود خارج از موارد مصرح در حکم مقنن و نتیجتاً تغییر در تاریخ اجرای قانون به
موازات تحقق شرایط و قیود غیر قانونی اخیرالذکر است، خلاف قانون و خارج از حدود
اختیارات سازمان تأمین اجتماعی تشخیص داده می‎شود و مستنداً به قسمت دوم ماده 25
قانون دیوان عدالت اداری ابطال می‎شود./ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری معاون قضائی
دیوان عدالت اداری مقدسی‎فرد خیابان بهشت (ضلع جنوبی پارک شهر) دیوان عدالت اداری
تلفن 8-5609031