ابطال مصوبه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در خصوص اخذ شهریه از دانشجویان شبانه
تاریخ: 1/7/
1386
شماره دادنامه:
492
کلاسه پرونده: 84/294
مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری.
شاکی: آقای علیرضا عباسی.
موضوع شکایت و خواسته: ابطال مصوبه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در خصوص اخذ
شهریه از دانشجویان شبانه.
مقدمه: شاکی به شرح دادخواست تقدیمی و لایحه تکمیلی اعلام داشته است، آموزش عالی
حقی است همگانی ودولت متعاقب آن موظف است که شرایط آموزش عالی را تسهیل کند نه
آنکه از جیب دانشجویان شبانه هزینه دانشجویان روزانه و اساتید را تأمین کند،
عواملی چون ضعف مالی نباید جلوی ادامه تحصیل را بگیرد و این اقدام باعث عمیق شدن
فاصله میان دو قشر غنی و مستضعف میشود، لذا اقدام آموزش عالی (وزات علوم) مبنی بر
اخذ هرگونه شهریه از دانشجویان شبانه را خلاف اصل 30 قانون اساسی و بند 2 اصل 3
قانون اساسی و نوعی سوء استفاده از اختیارات است. مدیرکل دفتر حقوقی وزارت علوم و
تحقیقات و فناوری در پاسخ به شکایت فوق، طی نامه شماره 4903/75 ورخ 24/4/86 اعلام
داشتهاند، 1- استناد شاکی به اصول قانون اساسی مبنی بر رایگان بودن تحصیلات مردود
است زیرا متعهد دولت در زمینه حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی (نظیر آموزش و پرورش
اشتغال، تامین اجتماعی ...) تعهد به وسیله است نه تعهد به نتیجه به یک معنی که
حرکت دولت باید به سمت تامین این امور باشد نه آنکه نتیجه را تضمین کرده باشد.
بعلاوه بند دوم اصل 30 قانون اساسی که در مورد آموزش عالی در قیاس با بند 1 که
آموزش و پرورش را برای همه ملت رایگان اعلام کرده است به خوبی مبین آن است که تعهد
دولت در زمینه رایگان بودن آموزش عالی مطلق نیست. 2- پذیرفتن دانشجوی شبانه و اخذ
شهریه از آنها صراحتاً بنابر مجوز بند (ب) ماده 50 برنامه پنج ساله چهارم صورت
گرفته است، بعلاوه کلیه شهریههای اخذ شده مستند به جواز قانونی بوده است و به
حساب درآمد اختصاصی دانشگاهها واریز میگردد. 3- بند (الف) ماده 49 قانون برنامه
چهارم توسعه به هیأتهای امنای دانشگاه استقلال کاملی در زمینههای مالی و اداری
داده است و حتی آنانرا از رعایت سایر قوانین و مقررات معاف کرده. 4- قبل از ثبت
نام شرایط مربوطه از جمله هزینهها ... به اطلاع داوطلبان رسیده
و آنها با قبول این شرایط است که ثبت نام مینمایند. 5- دانشگاهها قاعدتاً
دانشجویان مازاد بر ظرفیت خود را تحت عنوان شبانه میگیرند وطبیعی است که از آنها
هم پول دریافت کنند بنابراین، این اقدام دانشگاهها تجاوز به حقوق دیگر دانشجویان
نیست. با عنایت به مراتب فوق مستدعی است حکم به رد شکایت شاکی صادر فرمائید. هیأت
عمومی دیوان عدالت اداری درتاریخ فوق باحضور رؤسا و مستشاران و دادرسان علیالبدل
شعب دیوان تشکیل و پس از بحث و بررسی و انجام مشاوره با اکثریت آراء بـه شرح آتی
مبادرت بـه صدور رأی مینماید.
رأی هیأت عمومی
طبق بند (ب) ماده 50 قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری
اسلامی ایران مصوب 1383 «به منظور دسترسی به فرصت های برابر آموزشی و ارتقای پوشش
جمعیت دانشجوئی (نسبت جمعیت دانشجویی به جمعیت 18 تا 24 سال) به سی درصد تا پایان
برنامه چهارم، به دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی اجازه داده میشود از طریق تنوع
بخشی به شیوههای ارائه آموزش عالی نسبت به برگزاری دورههای تحصیلی از قبیل،
شبانه، نوبت دوم، از راه دور (نیمه حضوری)، آموزش مجازی، دورههای مشترک با
دانشگاههای معتبر خارجی و دورههای خاص اقدام کرده و هزینههای مربوط را با تایید
وزارتخانههای علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی حسب مورد از
داوطلبان اخذ و به حساب درآمد اختصاصی دانشگاه واریز نمایند...» نظر به اینکه
ضوابط مربوط به تعیین میزان شهریه مراکز آموزشی مندرج در مقررات فوقالذکر مبتنی
بر حکم و تجویز قانونگذار است، بنابراین مغایرتی با قانون ندارد و خارج از حدود
اختیارات قانونی مربوط نیز نمیباشد.
هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
معاون قضائی دیوان عدالت اداری
مقدسیفرد