سیاستها و راهبردهای ارتقای سلامت زنان

مصوب ششصد و سیزدهمین جلسه مورخ 08/08/1386 شورای عالی انقلاب فرهنگی
تاریخ ابلاغ: 11/09/1386 ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ شماره ابلاغ: 5399/دش
شرح:
سلامت زنان به عنوان جایگاه والای او در جوهره خلقت به ویژه در شکل‌گیری فرهنگ،
تربیت، سعادت و حفظ و ارتقای سلامت خانواده و جامعه دارای نقش تعیین کننده است که
این خود تحت تأثیر حقوق اساسی آنان در خانواده و اجتماع قرار می‌گیرد.
قانون اساسی جمهوی اسلامی ایران با حمایت از حقوق انسانی، اجتماعی و فرهنگی همه
افراد اعم از زن و مرد، سلامت افراد را یک حق اساسی دانسته و تأمین نیازهای سلامت
آنها را تکلیف اصلی دولت شمرده است. منشور حقوق زنان در نظام جمهوری اسلامی ایران
نیز بر حق سلامت زنان در بهره‌مندی و دسترسی به خدمات، حمایت‌ها و مراقبت‌های
بهداشتی درمانی مورد نیاز و با کیفیت مناسب تأکید می‌نماید.
شورای عالی انقلاب فرهنگی براساس پیشنهاد شورای فرهنگی- اجتماعی زنان سیاست‌های
لازم و راهبردهای اساسی برای تضمین سلامت زنان و دستیابی آنان به مراقبت‌های همه
جانبه و مورد نیاز در دوره‌های مختلف زندگی را با تکیه بر پژوهش‌های انجام شده در
ابعاد مختلف و با تأکید بر عوامل فرهنگی تأثیرگذار به شرح ذیل تصویب می‌نماید:
ماده 1- تعاریف:
1- ‎‎‎ سلامت: عبارت از رفاه کامل جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی است و تنها به
نبود بیماری و معلولیت اطلاق نمی‌شود.
2- ‎‎‎ حق سلامت: حق سلامت زنان به معنای برخورداری از سلامت جسمی، روانی، اجتماعی
و معنوی در زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی با توجه به ویژگی‌های آنان در مراحل
مختلف زندگی بوده و از جمله حقوق طبیعی و همگانی محسوب می‌شود و مسئولیت تأمین آن
بر عهده دولت‌ها می‌باشد. یافته‌های علمی جدید درباره سلامت زنان و نظام‌های سلامت
بر رویکردهای ادغام یافته سلامت در طی دوره‌های زندگی تأکید دارد و آن را نکته‌ای
کلیدی و با اهمیت در برنامه‌های پژوهشی و برنامه‌ریزی به شمار می‌آورند. در چنین
رویکردی ابعاد فیزیکی، روانی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و معنوی زندگی زنان با در
نظر گرفتن نقش‌های چندگانه فردی، اجتماعی و خانوادگی آنان مد نظر قرار می‌گیرد.
3- ‎‎‎ سلامت معنوی: یکی از ابعاد سلامت که در ارتباط با زندگی و رستگاری در دنیا
و پس از آن است و با احساسات عمیق و عقاید انسان به ویژه در بعد مذهبی و جدای از
بخش مادی و جسمانی زندگی می‌باشد.
4- ‎‎‎ ارتقای سلامت: عبارت است از فرآیند توانمندسازی افراد جهت افزایش تسلط بر
سلامت خود و بهبود آن .
5- ‎‎‎ پیشگیری از بیماری‌ها: پیشگیری از بیماری‌ها، دربرگیرنده اقداماتی است که
علاوه بر جلوگیری از وقوع بیماری (نظیر کاهش عوامل خطر)، پیشرفت آن را نیز متوقف
کرده و در صورت بروز، عوارض آن را کم می‌کند.
6- ‎‎‎ رفتارهای پرخطر: رفتارهایی است که موجب افزایش احتمال بروز بیماری، جراحت و
یا ناتوانی در طول زندگی می‌گردد.
7- ‎‎‎ عوامل‌خطر: عبارت است از رفتار، ابعاد شیوه زندگی یا وضعیت اجتماعی،
اقتصادی یا زیست‌ شناختی که همراه با استعداد فزاینده‌ای از ابتلا به بیماری،
ناخوشی یا صدمات بوده و یا به وجود آورنده و علت این حالت‌ها باشد.
8- ‎‎‎ نظام سلامت: تمام فعالیت‌هایی که هدف اصلی آنها، حفظ، ارتقاء و یا
بازگرداندن سلامت است.
9- ‎‎‎ معلولیت اجتماعی: هرگونه نقص یا ناتوانی شدید در انجام فعالیت‌های اساسی و
عملکرد زندگی خانوادگی و اجتماعی (تحصیل، اشتغال، معاشرت) که بر سلامت تأثیر
می‌گذارد.
ماده 2- اهداف:
1- ارتقاء و توسعه سلامت زنان در ابعاد جسمی، روانی، فرهنگی، اجتماعی و معنوی در
دوره‌های مختلف زندگی و پیشگیری از بیماری‌ها و کاهش عوامل خطر سلامت زنان .
2- تقویت سیاست‌ها و برنامه‌های وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به سمت سلامت
زنان و نیازهای بهداشتی ـ درمانی آنان.
3- ‎‎‎ افزایش آگاهی جامعه و خانواده از دانش و نیازهای سلامت زنان و نقش آن در
توسعه .
4- تقویت نقش محوری زنان در تأمین سلامت خود، خانواده و جامعه و افزایش مشارکت
آنان در سطوح مختلف تصمیم‌گیری و اجرا.
5- افزایش دسترسی زنان به اطلاعات (به ویژه از طریق رسانه‌های ملی و جمعی) خدمات و
مراقبت‌های سلامت واجد کیفیت و متناسب با نیازهای آنان در دوره‌های مختلف زندگی.
6- ‎‎‎ اصلاح و رفع موانع فرهنگی- اجتماعی و اقتصادی مؤثر بر سلامت زنان .
ماده 3- سیاست‌ها:
1- توجه به مسئولیت‌ها و نقش‌های متعدد فیزیولوژیک، خانوادگی و اجتماعی زنان و
توجه به ‎‎‎ انسجام مراقبت‌های بهداشتی و درمانی زنان و پیشگیری از بیماری‌ها در
تمامی دوره‌های زندگی.
2- ‎‎‎ توجه به ابعاد مختلف سلامت زنان از جمله جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی.
3- ‎‎‎ توجه به تأثیر شرایط فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی زندگی بر سلامت
زنان .
ماده 4- راهبردها :
1- ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ بازنگری مستمر، ارزشیابی و نظارت بر اجرای سیاست‌ها و
برنامه‌‌های سلامت زنان، طراحی و استقرار نظام پایش و مراقبت سلامت زنان در نظام
سلامت کشور.
2- ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ تقویت همکاری‌ها و هماهنگی‌های بین بخشی در تدوین
برنامه‌های مؤثر بر ارتقای سلامت زنان از طریق شورای عالی سلامت .
3- ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ شناسایی و تلاش جهت رفع موانع فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی
مؤثر بر ارتقای سلامت زنان .
4- ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ارزیابی مستمر وضعیت سلامت زنان و شناسایی عوامل مؤثر بر
بهبود آن و راه‌های تقویت و توسعه آنها، طراحی و استقرار نظام جامع اطلاعات سلامت
زنان .
5- ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ توسعه آگاهی زنان و خانواده‌ها از نقش و مسئولیت‌های متعدد
زنان در خانواده و اجتماع و همچنین نیازهای سلامت زنان در مراحل مختلف زندگی اعم
از کودکی، بلوغ، ازدواج، باروری، شیردهی، یائسگی و سالمندی.
6- ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ تدوین برنامه‌های آموزشی متناسب با نیازهای سلامت زنان و
عوامل فرهنگی و اجتماعی تأثیرگذار بر آن از طریق تعامل بین بخشی وزارت بهداشت،
درمان و آموزش پزشکی با دستگاه‌های ذیربط.
7- ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ فرهنگسازی و اصلاح باورهای جامعه نسبت به جایگاه زنان در
تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی و نقش آنان در سلامت خود و جامعه و افزایش مشارکت آنان در
مدیریت‌های بخش سلامت زنان.
8- ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ حمایت از مشارکت سازمان‌های غیردولتی مرتبط با زنان در
توسعه سلامت زنان و بهبود محیط زیست.
9- ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ ‎‎‎ افزایش دسترسی زنان به نیروهای متخصص و همگن خدمات سلامت
در ابعاد کمی و کیفی متناسب با نیازهای دوره‌های مختلف زندگی آنان و رفع موانع
فرهنگی، اقتصادی و فیزیکی برای دسترسی و استفاده از خدمات مورد نیاز سلامت خود .
10- ‎‎‎ برنامه‌ریزی مناسب جهت دسترسی به خدمات و حمایت‌های ویژه مورد نیاز سلامت
برای دختران و زنان آسیب‌پذیر، زنان سرپرست خانوار، خودسرپرست و دارای معلولیت‌های
فیزیکی، روانی و اجتماعی توسط دستگاه‌های ذیربط از قبیل سازمان بهزیستی، کمیته
امداد امام خمینی و بنیاد شهید و ایثارگران.
11- ‎‎‎ توسعه فرهنگ ورزش در بین دختران و زنان، رفع موانع موجود و دسترسی آنان به
امکانات مورد نیاز و بهینه‌سازی اوقات فراغت آنان توسط سازمان تربیت بدنی و
وزارتخانه‌های آموزش و پرورش، علوم، تحقیقات و فناوری ‎‎‎ و بهداشت، درمان و آموزش
پزشکی.
12- ‎‎‎ تقویت برنامه‌ها و خدمات و توسعه آگاهی دختران و زنان درخصوص پیشگیری از
بیماری‌های خاص و شایع زنان، تشخیص زودرس آن، بهبود فرهنگ تغذیه، سوء مصرف مواد و
مصرف دخانیات با توجه به آسیب‌پذیری شرایط فیزیولوژیک آنان در دوره‌های مختلف
زندگی .
13- ‎‎‎ رعایت اصول و ضوابط معماری اسلامی و ملی با توجه به خصوصیات روحی و جسمی
بانوان در شهرسازی، ساخت و تجهیز مدارس و مراکز فرهنگی و ورزشی ویژه آنان توسط
شهرداری‌ها و وزارت مسکن و شهرسازی.
14- ‎‎‎ آموزش لازم و فعال کردن زنان جهت ارتقای آگاهی و تربیت اعضای خانواده در
زمینه شیوه‌های سالم زندگی توسط رسانه‌های ملی و جمعی و وزارت آموزش و پرورش.
15- ‎‎‎ تقویت ارتباط فعال با حوزه‌های علمیه جهت انعکاس موضوعات سلامت زنان به
آنان و رفع ابهامات و شفاف‌سازی دیدگاه‌های فقهی در تأمین امنیت و حق سلامت زنان .
16- ‎‎‎ بهبود وضعیت سلامت محیط کار و تأثیر آن بر سلامت زنان شاغل به ویژه در
دوران بارداری و شیردهی توسط وزارت کار و وزارت رفاه و تأمین اجتماعی.
17- ‎‎‎ حمایت از ترویج و تسهیل امر ازدواج و تشویق جوانان برای تشکیل خانواده
پایدار بر اساس معیارهای صحیح و مناسب و رفع موانع فرهنگی و اقتصادی آن به عنوان
عامل مؤثر بر سلامت .
18- ‎‎‎ اتخاذ تدابیر لازم جهت اصلاح قوانین، مقررات و برنامه‌ها و ساختارهای
حقوقی، اقتصادی و فرهنگی در راستای حمایت از زنان خانواده با تأکید بر سلامت.
19- ‎‎‎ افزایش آگاهی‌های زوجین و آموزش‌های لازم در زمینه حقوق، تکالیف، روابط
سالم زناشویی، بهداشت باروری، مهارتهای زندگی، حسن خلق و معاشرت.
20- ‎‎‎ اصلاح نگرش خانواده‌ها نسبت به رفع تبعیض بین کودکان خود.
21- ‎‎‎ توانمندسازی، آموزش، افزایش آگاهی و حمایت از زنان، خانواده و جامعه در
خصوص مهارتهای لازم زندگی با توجه به آموزه‌های دینی و شرایط فرهنگی، بومی و
منطقه‌ای در پیشگیری و کنترل آسیب‌های اجتماعی .
22- ‎‎‎ شفاف‌سازی مسئولیت و تقویت نقش و عملکرد دستگاه‌ها و سازمان‌های مختلف در
پیشگیری، ایمن‌سازی و کنترل آسیب‌های اجتماعی تأثیرگذار بر سلامت زنان در راستای
برنامه چهارم توسعه کشور.
23- ‎‎‎ اتخاذ تدابیر مناسب جهت پیشگیری و کاهش هر گونه ظلم و خشونت خانوادگی و
اجتماعی در تهدید سلامت جسمانی و روانی زنان و حمایت از قربانیان خشونت توسط قوه
قضائیه، نهادهای فرهنگی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی.
24- ‎‎‎ اتخاذ تدابیر مناسب جهت ارتقای سلامت زنان شاغل با توجه به نقش‌های
خانوادگی (همسر و مادر) و اجتماعی آنان .
25- ‎‎‎ افزایش آگاهی جامعه از نقش و تأثیر شغل خانه‌داری در سلامت و توسعه
اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور و حمایت از آن توسط وزارت کار و امور اجتماعی و
قوه قضائیه.
26- ‎‎‎ توسعه مهارت‌ها و ظرفیت‌های شغلی و کسب درآمد برای زنان از طریق خود
اشتغالی و مشاغل خانگی به ویژه در اقشار آسیب‌پذیر و نیازمند توسط وزارت کار و
امور اجتماعی و وزارت رفاه و تأمین اجتماعی.
مصوبه فوق در جلسه 613 مورخ 8/8/86 شورای عالی انقلاب فرهنگی ‎‎‎ به تصویب رسید.


‎‎‎