ابطال بخشنامه مورخ 12/3/1378 وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
تاریخ: 29/8/1386 شماره دادنامه: 916، 917
کلاسه پرونده: 85/840، 86/254
مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری.
شاکی: 1- ناصر لطیف پور 2- پریوش صنیعی 3- شهلا عبداله زاده لاهیجی 4- امیر حسین
زادگان 5- ناصر ایجادی.
موضوع شکایت و خواسته: ابطال بخشنامه مورخ 12/3/1378 وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
مقدمه: وکیل شکات بشرح دادخواستهای تقدیمی اعلام داشتهاند، مصوبه موسوم به اهداف
و سیاستها و ضوابط نشر کتاب که در اردیبهشت ماه 67 به تصویب شورای عالی انقلاب
فرهنگی رسیده است،در فصل دوم به موجب ماده 5، نظارت قبل از چاپ فقط برای کتابهای
کودکان و نوجوانان ضروری میداند و برای سایر کتب چنین امری را لازم نمیداند.
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در اجرای مصوبه فوقالذکر در تاریخ 12/3/1378
آییننامه صدور مجوز دایمی نشر کتاب را تصویب کرد و به مرحله اجرا درآورد. ماده 2
آییننامه مذکور برای کلیه کتب، مجوز قبل از نشر را ضروری میداند که این امر
مغایر اصل 24 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی
است، لذا ابطال آن را در قسمتی که مغایر با مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی است،
دارد. مدیرکل دفتر حقوقی و امور معنوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در پاسخ به
شکایت فوق طی نامه شماره 32149/102 مورخ 30/2/86 اعلام داشتهاند، اصل 44 قانون
اساسی صراحتاً مقرر داشته آن دسته از نشریات و مطبوعات که مخل به مبنای اسلام یا
حقوق عمومی باشند در بیان مطالب آزاد نیستند. مصوبه شورای مذکور نیز که صراحتاً در
بند (ب) ماده 3 کتبی که مخل به مبنای اسلام و حقوق عمومی باشد «شایسته نشر ندانسته
است» در این راستا تصویب گردیده است و آییننامه مورد نظر نیز منطبق با قانون
اساسی و مصوبه شورای عالی مذکور تنظیم و تصویب شده است و همچنین در قسمتی از قانون
به نظارت قبل از چاپ تاکید شده بر اساس اصل «اثبات شییء نفی ماعدی نمیکند» دلیل
بر آن نیست که سایر کتب نیاز به نظارت و بازبینی قبل از چاپ ندارد. هیأت عمومـی
دیوان عدالت اداری در تاریخ فوق با حضور رؤسا و مستشاران و دادرسان علیالبدل شعب
دیوان تشکیل و پس ازبحث و بررسی وانجام مشاوره با اکثریت آراء بـه شرح آتی مبادرت
بـه صدور رأی مینماید.
رأی هیأت عمومی
مطابق اصل24 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، آزادی نشریات و مطبوعات دربیان
مطالب به عدم اخلال آنها در مبانی اسلام یا حقوق عمومی موکول شده و نظارت و کنترل
نشریات و مطبوعات در جهت تحقق اهداف مقنن در زمره وظایف و مسئولیتهای خاص وزارت
فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار گرفته و به تشخیص مراجع و مقامات ذیصلاح آن وزارتخانه
محول گردیده است. نظر به اینکه مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی متضمن تأکید بر
ضرورت نظارت بر کتابهای مختص کودکان و نوجوانان، نافی تکالیف و مسئولیتهای اصولی و
قانونی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در باب نظارت بر مطلق نشریات و مطبوعات به
منظور جلوگیری از انتشار مطالب مخل مبانی اسلام و حقوق عمومی نیست و تشخیص مراجع
ذیصلاح با توجه به تغییرات و تحولات شرایط زمان، امر ثابت و لایتغیری نمیباشد،
بنابراین ماده 2 آییننامه صدور مجوز دائمی نشر کتاب مصوب 12/3/1378 وزیر فرهنگ و
ارشاد اسلامی که مقرر داشته است « از تاریخ ابلاغ این آییننامه ناشران با رعایت
(اهداف و سیاستها و ضوابط نشر کتاب) یک نسخه از متن نهایی اثر را به انضمام دو
نسخه درخواست مجوز قبل از چاپ که به مهر و امضای ناشر رسیده است، تحویل دبیرخانه
اداره کل چاپ و نشر میدهند و رسید دریافت میکنند» مغایرتی با قانون ندارد و خارج
از حدود اختیارات مقام مزبور نمیباشد./
هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
معاون قضائی دیوان عدالت اداری
مقدسیفرد