اداره فضولی مال غیر

اداره فضولی مال غیر، عبارت است از عملیاتی که شخص، با حسن‌نیت و انگیزه خیرخواهی، برای اداره اموال دیگری انجام می‌دهد.

برای مثال، منزل شخص «الف» در شرف خرابی است. شخص «ب» با توجه به اینکه امکان گرفتن اجازه از او را ندارد، از روی خیرخواهی و دلسوزی، اقدام به تعمیر منزل وی به صورت فضولی می‌کند. در این صورت، تحت شرایطی، شخص «ب» می‌تواند هزینه‌های خود را از شخص «الف» مطالبه کند.شرایط اداره مال غیر:

1_عمل اداره

اداره کننده باید عملی انجام داده باشد تا عنوان اداره برای اطلاق شود.این عمل ممکن است یک عمل حقوقی باشد ،چنان که اداره کننده قراردادی برای تعمیر خانه غیر با بنا یا مقاطعه کار ببندد.

اداره باید بدون اجازه مالک یا نماینده او و بدون الزام قانونی یا قراردادی انجام شده باشد:

اگر اداره کننده از مالک و یا نماینده ی  او اجازه گرفته باشد یا به موجب قراردادی متعهد به اداره مال و یا به حکم قانون مکلف به آن باشد اداره مال غیر به معنایی که در ماده ۳۰۶ قانون مدنی آمده است صدق نمی کند .

اداره کننده باید قصد اداره مال غیر را به نفع وی داشته باشد:اداره باید بدون اجازه مالک یا نماینده او و بدون الزام قانونی یا قراردادی انجام شده باشد:

اگر اداره کننده از مالک و یا نماینده ی  او اجازه گرفته باشد یا به موجب قراردادی متعهد به اداره مال و یا به حکم قانون مکلف به آن باشد اداره مال غیر به معنایی که در ماده ۳۰۶ قانون مدنی آمده است صدق نمی کند .

اداره کننده باید قصد اداره مال غیر را به نفع وی داشته باشد:

قانون صریحا این شرط را ذکر نکرده است ولی در قبول آن نمی‌توان شک کرد زیرا اداره ی مال غیر یک نوع شبه عقد است و قصد و اراده از شرایط آن محسوب می شود .

با توجه به اینکه در اداره مال غیر قصد لازم است اگر صغیر غیر ممیز یا مجنون که فاقد اراده است عملی به سود مالک انجام دهد، این عمل اداره ی مال غیر به مفهوم اصطلاحی و مشمول ماده ۳۰۶ قانون مدنی نخواهد بود .

باید تحصیل اجازه در موقع مقدور نباشد و یا تاخیر در دخالت موجب ضرر باشد:

اگر اداره‌ کننده بتواند قبلا از مالک اجازه بگیرد ،حق ندارد بدون اجازه اقدام به اداره مال غیر کند مگر اینکه کسب اجازه به زمان احتیاج داشته باشد و تاخیر در اقدام موجب زیان مالک شود .آثار اداره فضولی مال غیر

2_تعهدات مدیر فضولی

ماده ۳۰۶ قانون مدنی، تنها وظیفه‌ای که برای مدیر فضولی در برابر مالک مشخص کرده، دادن حساب زمان تصدی است. به این معنی که مدیر باید حساب تمام منافع و ضرر‌هایی را که در اثر اداره فضولی متحمل شده است، به مالک تحویل دهد. علاوه بر این تکلیف، با توجه به ماده ۱۶۷ قانون مدنی، چون مدیر فضولی در شمار امانت‌داران شرعی است لذا مکلف به حفاظت از مال و خودداری از افراط و تفریط است.

3_تعهدات مالک

به طور کلی تعهدات مالک در مقابل مدیر فضولی را می‌توان در دو مورد پرداخت هزینه‌های ضروری و جبران خسارت احصا کرد:

پرداخت هزینه‌های ضروری: ماده ۳۰۶ قانون مدنی تنها در صورتی مالک را ملزم به پرداخت هزینه‌های مدیر می‌کند که پرداخت هزینه‌ها، ضروری باشد: «.. دخالت‌کننده مستحق مخارجی خواهد بود که برای اداره کردن لازم بوده است.»

جبران خسارت: اگر مدیر فضولی، در اداره فضولی مال غیر، متحمل خساراتی – مادی یا جسمانی- نیز بشود، این خسارات در صورت احراز شرایط اداره فضولی باید به وسیله مالک جبران شود.

مثلاً همسایه‌ای که برای خاموش کردن آتش خانه همسایه خود، خسارات جسمانی دیده و در نتیجه این صدمات، خسارات مادی، مانند پرداخت هزینه‌های جراحی، نیز متحمل شده است، می‌تواند برای دریافت آن‌ها به مالک رجوع کند.در چه شرایطی مدیر فضول مستحق دریافت اجرت المثل میباشد

براي اينكه شخص ذيل عنوان اداره فضولي مال غير (به منظور دفع ضرر از مالك و قصد احسان) قرار گرفته و مستحق اجرت (محكوميت مالك به پرداخت اجرت‌المثل) شود بايد تمامي شرايط از جمله فضولي بودن (اقدام غير مأذون)، قصد احسان(اعم از آنكه خود شخص هم در آن منفعتي داشته باشد يا خير مانند مال مشاع)، ناتوان بودن مالك در اداره مال، ضرورت اداره به عبارتي عدم امكان اخذ اجازه و دفع ضرر را داشته باشد.

مدير فضولي نيز به اقتضاء وظيفه اماني كه بر عهده دارد قانون براي او وظايفي اعم از فعل و ترك فعل مقرر نموده (پرهيز از هر گونه تعدي و تفريط) كه در قبال آن، مالك متعهد است كه مخارج لازم براي اداره كردن (لزوم عرفي) را بپردازد