عقد ضمان و آثار آن

افراد در روابط اجتماعی خود همواره نیاز به انعقاد قرارداد و عقود دارند که در واقع قانونگذار برای برقراری نظم و امنیت در جامعه قوانینی در  خصوص قرارداد و عقود وضع کرده است .

یکی از عقودی که در قانون مطرح می باشد عقد ضمان می باشد که این عقد بین طلبکار و ضامن منعقد می گردد و مدیون در آن نقشی ندارد و به عبارت دیگر ضامن عهده دار پرداخت طلب بدهکار می باشد . در واقع ضمان در لغت به معنای پیمان ، تعهد ، ذمه دار ، ضمانت ، عهد ، عهده گیر ، کفالت ، وعده  می باشد . که در واقع عقدی است متفاوت از سایر عقود مذکور در قانون مدنی که به همین دلیل در این مقاله به بررسی عقد ضمان یا ضمان عقدی و اوصاف عقد ضمان و انعقاد ضمان  می پردازیم .    

عقد ضمان یا ضمان عقدی

در حقوق عقد ضمان عبارت است از التزام شخص ثالث به دادن بدهی مدیون به بستانکار با لحاظ التزام متقابل بین آن ثالث ضامن و مضمون له و این بین زندگان است : پس ضامن ، حق مطالبه دین را به بستانکار می دهد ( التزام ضامن ) و مضمون له حق مطالبه ای را که از مدیون خویش دارد ساقط می کند ( التزام ضامن ) به طوری که اگر پس از عقد ضمان به طوری که اگر پس از عقد ضمان ، ضامن بدون وراث و بدون ترکه بمیرد یا مفلس شود یا به مال های او دسترسی نباشد مضمون له می تواند به مدیون اصلی ، رجوع کند . این است ضمان نقل ضمه .  

به عبارت دیگر عقد ضمان یعنی شخصی مالی را به ذمه دیگری است به عهده بگیرد . متعهد را ضامن طرف دیگر را مضمون له و شخص ثالث را مضمون عنه یا مدیون اصلی می گویند .

به طور کلی می توان گفت که عقد ضمان عقدی است که بین ضامن و طلبکار بسته می شود و اراده بدهکار نقشی ندارد . ضمان عقدی یا عقد ضمان به دو صورت ضمان نقل ضمه و ضمان ذم ضمه می باشد که هر یک دارای خصایص و ویژگی های است .  

اوصاف عقد ضمان

عقد ضمان هم مانند  سایر عقود دارای  اوصافی است یا اوصاف عقد ضمان عبارتند از :

1 . ضمان عقد رضایی است و توافق ضامن و طلبکار باعث انتقال مستقیم دین به ذمه ضامن می شود و می توان گفت که عقد رضایی عقدی است که  دو نفر برای انعقاد عقدی راضی باشند ، تا بگوییم عقد بین آنها واقع شده است . این دسته از عقود ، عقد رضایی هستند .

2 . ضمان عقدی است معوض و تعهد ضامن و سقوط طلب مضمون له از ضامن در برابر یکدیگر باهم انجام می شود .

3 . عقد ضمان ، یا بهتر بگوییم ، تعهد ضامن تبعی است و مبنای آن دین مضمون عنه به طلبکار است .

4 . ضمان عقدی است لازم که در واقع به عقد و قراردادی که هیچ کدام از دو طرف معامله حق فسخ آن را نداشته باشد ، عقد لازم گفته می شود .

انعقاد ضمان

انعقاد ضمان یا برای منعقد کردن عقد ضمان باید طرفین شرایطی را داشته و رعایت نمایند :

یکی از شرایطی که طرفین باید داشته باشد تراضی و اهلیت است .

لزوم تراضی از دیگر شرایطی است که طرفین باید داشته باشند یعنی باید طرفین رضایت به انجام این عقد داشته باشند .

لزوم منجز بودن ضمان در واقع منظور از منجز بودن این است که عقد نباید معلق به چیزی باشد .

اهلیت ضامن و طلبکار یعنی طلبکار و ضامن باید اهلیت انعقاد عقد ضمان را داشته باشند .