اهلیت چیست و انواع آن؟

طبق قانون هر کس برای انجام امور حقوقی باید یک سری ویژگی ها داشته باشد . در واقع داشتن این ویژگی ها به افراد قابلیت انجام یک امور مشخصی را می دهد که در صورت عدم وجود آن ، قادر به انجام آن نخواهند بود . برای مثال افراد از یک سن به بعد می توانند ازدواج کنند . هم چنین است که افراد باید از نظر عقلی به درجه ای از رشد رسیده باشند که بتوانند اقدام به معامله تجاری بنمایند یا اینکه کسی که ورشکسته می شود نمی تواند اقدام به معاملات تجاری کند چون از نظر حقوقی اهلیت آن را ندارد . اهلیت در مقابل حجر است . برای توضیح بیشتر در این مقاله به بررسی اینکه اهلیت چیست و اقسام اهلیت از قبیل اهلیت تمتع و اهلیت استیفا می پردازیم .

اهلیت چیست؟

اهلیت در لغت به معنای شایستگی و لیاقت و صلاحیت برای امری است . در قانون تعریفی از اهلیت نشده است . در واقع در تعریف اهلیت باید گفت از منظر حقوقی اهلیت یعنی شایستگی ای که قانون به یک نفر می دهد تا آن فرد بتواند صاحب یک حق شود و یا آن را اجرا کند . به مجموعه این صفات و ویژگی هایی که صلاحیت داشتن و یا اجرای یک حق را می دهد ، اهلیت می گویند .  

در ماده 958 قانون مدنی آمده است که : " هر انسان متمع از حقوق مدنی خواهد بود لیکن هیچ کس نمی تواند حقوق خود را اجرا کند مگر اینکه برای این امر اهلیت قانونی داشته باشد " . با توجه به این ماده در می یابیم که اهلیت به دو نوع تقسیم می شود :  

- اهلیت داشت حق که به آن اهلیت تمتع نیز می گویند و  

- اهلیت اجرای حق که به آن اهلیت استیفا نیز می گویند .

اهلیت تمتع

هر انسانی با به دنیا آمدن صاحب یک سری حقوق است که تا پایان عمر او نیز ادامه دارد ؛ به قابلیت داشتن این حقوق ، اهلیت تمتع می گویند . به عبارتی انسان به واسطه انسان بودن ، فارغ از جنسیت و سن و تابعیت و ... می تواند حقوقی را داشته باشد . درباره اهلیت تمتع ماده 956 قانون مدنی مقرر می دارد که : " اهلیت برای دارا بودن حقوق با زنده متولد شدن انسان شروع و با مرگ او تمام می شود . "  بنابراین اگر جنین زنده متولد شود ، می تواند صاحب حق شود و اهلیت تمتع داشته باشد .  

اهلیت استیفا

گفتیم که اهلیت تمتع یعنی یک نفر بتواند صاحب یک بشود . در مقابل اهلیت تمتع ، اهلیت استیفا است . اهلیت استیفا به شایستگی فرد برای اجرای یک حق یا قبول کردن تعهد بر می گردد . در اهلیت استیفا فرد باید ویژگی های مشخصی از نظر جسمی و روحی داشته باشد تا بتواند حقی که دارد را به مرحله ظهور برساند . برای مثال یک انسان با تولد دارای اهلیت تمتع ازدواج است یعنی حق دارد ازدواج کند اما تا زمانی که به سن قانونی نرسیده باشد ، نمی تواند به این امر اقدام کند ؛ چون به سن قانونی نرسیده و اهلیت استیفا ندارد .

کسانی که در قانون نمی توانند از حقی که دارند ( اهلیت تمتع ) خود استفاده کنند ، محجور نامیده می شوند . قانون گذار این افراد را به سه دسته ، صغار ( صغیر ممیز و صغیر غیر ممیز ) ، غیر رشید و مجانین تقسیم کرده است . 

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد اهلیت به سایت عدل نوین مراجعه کنید . کارشناسان مرکز عدل نوین نیز آماده اند تا به سوالات شما عزیزان پاسخ دهند.