آیین نامه اجرایی عملیات پولی و بانکی در مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی جمهوری اسلامی ایران

‌آیین نامه اجرایی عملیات پولی و بانکی در مناطق آزاد تجاری ـ
صنعتی جمهوری اسلامی ایران
1378.09.09 - .2368 ت 22623 ک ـ 1379.02.27 - 239
&‌ریاست جمهوری ـ دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی
&‌بانکی و پولی ـ سایر موارد ـ مناطق آزاد و ویژه
‌اکثریت وزرای عضو شورای عالی مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی در جلسه مورخ 1378.9.9 با
توجه به اختیار تفویضی هیأت وزیرات (‌موضوع تصویب‌نامه شماره .76305 ت 19037 هـ
مورخ 1376.10.29) و به استناد ماده (18) اصلاحی قانون چگونگی اداره مناطق آزاد
تجاری ـ صنعتی جمهوری‌اسلامی ایران ـ مصوب 1378 ـ آیین نامه اجرایی عملیات پولی و
بانکی در مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی جمهوری اسلامی ایران را به شرح زیر
تصویب‌نمودند:
"‌آیین نامه اجرایی عملیات پولی و بانکی در مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی جمهوری
اسلامی ایران "
‌فصل اول ـ تعاریف
‌ماده 1ـ در این آیین نامه اسامی ذیل به جای عبارات مربوط بکار خواهد رفت :
‌قانون: قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی جمهوری اسلامی ایران و
اصلاحیه‌های آن .
‌آیین‌نامه: آیین نامه اجرایی ماده (18) قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری ـ
صنعتی جمهوری اسلامی ایران
‌بانک مرکزی: بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران
‌شورای عالی: شورای عالی مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی جمهوری اسلامی ایران
‌سازمان : سازمان هریک از مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی جمهوری اسلامی ایران
‌منطقه: هر یک از مناطق آزاد طبق قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی
جمهوری اسلامی ایران و اصلاحیه‌های آن
‌بانک: بانکهایی که دارای اجازه فعالیت در منطقه می‌باشند.
‌شعبه: واحدی از یک بانک یا مؤسسه اعتباری فعال در منطقه یا خارج از آن است که طبق
اساسنامه بانک یا مؤسسه اصلی و در چارچوب قوانین و‌مقررات منطقه به عملیات مجاز
بانکی مبادرت می‌ورزد.
‌مؤسسه: مؤسسات اعتباری که دارای اجازه فعالیت در منطقه می‌باشند.
‌واحدهای بانکی: بانکها و مؤسسات و شعب بانکها و مؤسسات اعتباری ایرانی یا خارجی
که در منطقه مجاز به فعالیت می‌باشند.
‌بانکداری برون مرزی: انجام انواع عملیات بانکی منحصراً با پولهای خارجی
‌دفتر نمایندگی: دفتر نمایندگی بانکها و مؤسسات اعتباری که در منطقه تأسیس می‌شود.
‌فصل دوم ـ شرایط تأسیس بانک ومؤسسه
‌ماده 2ـ تأسیس بانک و مؤسسه و اشتغال به عملیات بانکی و استفاده از نام بانک یا
مؤسسه در منطقه تنها با رعایت مفاد قانون و این آیین نامه و‌دستورالعملهای مربوط
مجاز است .
‌تبصره ـ واحدهای بانکی که مجوز فعالیت بانکداری برون مرزی را دریافت می‌کنند
مکلفند واژه " برون مرزی " را همراه نام خود بکار برند.
‌ماده 3ـ بانکها و مؤسساتی که با سرمایه ایرانی یا خارجی و یا با مشارکت ایرانی و
خارجی در منطقه به ثبت برسند و مرکز اصلی آنها نیز در همان منطقه‌باشد بانک یا
مؤسسه ایرانی ثبت شده در منطقه محسوب می‌شوند.
‌ماده 4ـ تأسیس بانک و مؤسسه و افتتاح شعب بانکها و مؤسسات اعم از ایرانی یا خارجی
در مناطق موکول به پیشنهاد سازمان و صدور مجوز توسط‌بانک مرکزی است .
‌تبصره 1ـ اساسنامه بانکها و مؤسسات و هرگونه تغییرات بعدی در اساسنامه آنها باید
پس از پیشنهاد سازمان به تأیید شورای پول و اعتبار برسد.
‌تبصره 2ـ تأسیس بانک و مؤسسه به صورت شرکت سهامی عام یا خاص با سهام با نام طبق
مفاد قانون و این آیین نامه و مقررات مندرج در لایحه‌اصلاح قسمتی از قانون تجارت
مصوب 1347 امکانپذیر است .
‌ماده 5ـ ثبت بانک یا مؤسسه و یا شعبه بانک خارجی در منطقه منوط به صدور مجوز
موضوع ماده (4) این آیین نامه می‌باشد. مرجع ثبت در منطقه‌مکلف است قبل از ثبت
واحدهای بانکی مزبور مجوز مربوطه را مطالبه کند.
‌تبصره ـ تأسیس دفتر نمایندگی بانکها و مؤسسات ایرانی یا خارجی منوط به تأیید
سازمان و ثبت در منطقه است. این دفاتر مجاز به انجام هیچگونه‌معاملات و عملیات
بانکی نمی‌باشند.
‌ماده 6ـ شعب بانکهایی که پیش از تصویب این آیین نامه در منطقه ایجاد شده‌اند،
نیازی به اخذ مجوز جدید ندارند لیکن فعالیت آنان بایدمطابق با مفاد‌این آیین نامه
و دستورالعملهای مربوط انجام شود.
‌ماده 7ـ حداقل سرمایه واحدهای بانکی در منطقه به شرح زیر تعیین می‌شود:
‌الف ـ بانک: حداقل سی و پنج میلیارد (35.000.000.000) ریال که صددرصد آن باید به
صورت نقد نزد بانک مرکزی سپرده شود.
ب ـ مؤسسه: حداقل پانزده میلیارد (15.000.000.000) ریال که صددرصد آن باید به صورت
نقد نزد بانک مرکزی سپرده شود.
ج ـ شعبه بانک یا مؤسسه خارجی: حداقل ده میلیارد(10.000.000.000) ریال که صددرصد
آن باید به صورت نقد نزد بانک مرکزی سپرده شود.
‌د ـ واحدهای بانکی برون مرزی :
1ـ بانک: حداقل 10 میلیون (10.000.000) دلار که صد درصد آن باید به صورت نقد نزد
بانک مرکزی سپرده شود.
2ـ مؤسسه: حداقل پنج میلیون (5.000.000) دلار که صد درصد آن باید به صورت نقد نزد
بانک مرکزی سپرده شود.
3ـ شعبه بانک یا مؤسسه خارجی: حداقل 3 میلیون (3.000.000) دلار که صد درصد آن باید
به صورت نقد نزد بانک مرکزی سپرده شود.
‌تبصره 1ـ صدور مجوز تأسیس واحدهای بانکی موضوع بندهای (‌الف)، (ب) و (ج) با
سرمایه خارجی موکول به ارایه اعلامیه فروش ارز به یکی از‌واحدهای بانکی در مناطق
به میزان سرمایه متعلق به اتباع خارجی، خواهد بود.
‌تبصره 2ـ وجوه سپرده شده نزد بانک مرکزی پس از ثبت واحدهای بانکی و ارایه مدارک
ثبت شده شرکت، مورد استفاده واحدهای مذکور قرار می‌گیرد.
‌تبصره 3ـ بانک مرکزی می‌تواند به تشخیص خود حداقل سرمایه نقدی واحدهای بانکی را
تغییر دهد.
‌ماده 8ـ بانکها و مؤسسات فعال در منطقه می‌توانند با موافقت سازمان و تأیید بانک
مرکزی به تأسیس شعبه اقدام نمایند.
‌فصل سوم ـ نظام ارزی مناطق آزاد
‌ماده 9ـ خرید و فروش کلیه ارزها در مقابل ریال یا سایر ارزها و کلیه معلاملات و
نقل و انتقالات ارزی در مناطق توسط اشخاص حقیقی و حقوقی آزاد‌است .
‌ماده 10ـ نقل و انتقال کلیه ارزها از خارج از کشور به مناطق و از مناطق به خارج
از کشور توسط اشخاص حقیقی و حقوقی آزاد است .
‌تبصره ـ نقل و انتقال ارز از سایر نقاط کشور توسط اشخاص حقیقی و حقوقی به مناطق و
بالعکس، تابع قوانین و مقررات ارزی کشور خواهد بود.
‌ماده 11ـ نرخ خرید و فروش ارزها در مناطق و تبدیل آنها به ریال براساس عرضه و
تقاضا در بازار آزاد تعیین می‌شود.
‌فصل چهارم ـ شرایط فعالیت
‌ماده 12ـ بانکها و مؤسسات و شعب پس از گرفتن مجوز تأسیس موضوع ماده (4) این آیین
نامه و ثبت در واحد ثبت منطقه، با رعایت مفاد این آیین نامه‌و ارایه مدارک مشروح
ذیل به سازمان، می‌توانند فعالیت خود را شروع کنند:
ـ آگهی ثبت در روزنامه رسمی
ـ یک نسخه اساسنامه ثبت شده
ـ اعلام نشانی محل قانونی
‌ماده 13ـ ضوابط فعالیت واحدهای بانکی در منطقه به ترتیب ذیل خواهد بود:
‌الف ـ کلیه واحدهای بانکی در مناطق، تابع مقررات این آیین نامه و دستورالعملهای
مربوط می‌باشند.
ب ـ معاملات کلیه واحدهای بانکی در مناطق به ریال ایران مشمول مقررات بانکداری
اسلامی خواهد بود. این واحدها در معاملات خود به ارز مجاز به‌رعایت رویه‌های بانکی
بین المللی هستند.
‌ماده 14ـ در مقررات پولی و اعتباری که توسط بانک مرکزی جهت واحدهای بانکی در
مناطق وضع می‌گردد هدف تسهیل و تشویق سرمایه گذاری در‌این مناطق و نیز حفظ موقعیت
رقابتی بین المللی مناطق رعایت خواهد شد.
‌ماده 15ـ واحدهای بانکی برون مرزی مجاز به انجام عملیات بانکی به ریال ایران
نمی‌باشند.
‌ماده 16ـ واحدهای بانکی برای انجام معاملات ارزی باید مجوز بانک مرکزی را دریافت
نمایند. واحدهای مزبور می‌توانند در تقاضای خود جهت‌تأسیس واحد مورد نظر مجوز
انجام عملیات ارزی را نیز درخواست نمایند.
‌ماده 17ـ واحدهای بانکی که دارای مجوز انجام عملیات ارزی هستند برحسب نوع مجوز
دریافتی می‌توانند با رعایت مفاد این آیین نامه و‌دستورالعملهای آن به ارایه خدمت
و عملیات ذیل مبادرت کنند:
1ـ برقراری روابط کارگزاری با سایر بانکها
2ـ انجام انواع نقل و انتقالات پولی برای خود یا مشتریان
3ـ انجام کلیه معاملات خرید و فروش ارزها به صورت نقدی به حساب خود یا مشتریان
4ـ نگاهداری حسابهای جاری و پس انداز
5ـ نگاهداری انواع سپرده‌های مدت دار با سررسیدهای مختلف
6ـ دریافت انواع تسهیلات اعتباری
7ـ انتشار، خرید، فروش، پذیره نویسی و نگاهداری اوراق مشارکت و اوراق قرضه
8ـ اعطای انواع تسهیلات اعتباری
9ـ خرید و تضمین انواع اوراق تجاری
10ـ انجام کلیه امور مربوط به اعتبارات اسنادی، بروات و سفته‌ها و ضمانتنامه
11ـ مدیریت داراییها و انجام خدمت سرمایه گذاری به حساب مشتریان
12ـ انجام کلیه خدمات امانی و سایر امور مدیریتی
13ـ سایر عملیات بانکی مجاز
‌تبصره ـ مؤسسات مجاز به نگهداری حسابهای جاری به ارز برای مشتریان خود نمی‌باشند.
‌ماده 18ـ در عملیات بانکداری بین المللی کارمزد عملیات بانکی، سود تسهیلات
اعتباری دریافتی سپرده‌های مختلف و سود تسهیلات اعطایی براساس‌شرایط بازار آزاد
تعیین می‌شود.
‌ماده 19ـ واحدهای بانکی به جز واحدهای بانکی برون مرزی می‌توانند طبق ضوابط قانون
عملیات بانکی بدون ربا و سایر قوانین و مقررات جاری‌منابع مالی مورد نیاز خود را
به ریال، به طرق ذیل تأمین نمایند:
1ـ قبول سپرده‌های قرض الحسنه جاری و پس انداز
2ـ قبول سپرده‌های سرمایه گذاری مدت دار
3ـ انتشار اوراق مشارکت
4ـ دریافت تسهیلات اعتباری از اشخاص حقیقی و حقوقی
‌تبصره ـ مؤسسات اعتباری مجاز به دریافت سپرده‌های قرض الحسنه جاری به ریال از
مشتریان نمی‌باشند.
‌ماده 20ـ واحدهای بانکی به جز واحدهای بانکی برون مرزی می‌توانند در چارچوب قانون
عملیات بانکی بدون ربا تسهیلات اعتباری به ریال اعطا‌نمایند.
‌ماده 21ـ واحدهای بانکی به جز واحدهای بانکی برون مرزی در منطقه می‌توانند طبق
مفاد اساسنامه خود به سایر عملیات بانکی مجاز به ریال مبادرت‌نمایند.
‌ماده 22ـ بانکها و مؤسسات در مناطق مجاز به افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی
داراییهای خود نمی‌باشند.
‌ماده 23ـ بانکها و مؤسسات و شعب بانکها و مؤسسات خارجی در مناطق همواره باید بخشی
از سپرده‌های تودیع شده نزد خود را به میزان و نوع ارزی‌که بانک مرکزی تعیین
می‌کند به عنوان سپرده قانونی نزد بانک مرکزی تودیع کنند. میزان و نوع ارز
سپرده‌های قانونی می‌تواند برحسب نوع سپرده و‌حدود فعالیت بانکها و مؤسسات متفاوت
باشد.
‌تبصره ـ بانک مرکزی نسبت به سپرده‌های قانونی دریافتی به ارز سود ارزی مناسب به
تشخیص خود پرداخت می‌نماید.
‌ماده 24ـ بانکها و مؤسسات و شعب بانکها و مؤسسات خارجی در مناطق باید بخشی از سود
ویژه سالیانه خود را به صورت اندوخته قانونی نگهداری‌کنند. میزان این اندوخته
حداقل پانزده درصد(15%) سود ویژه خواهد بود. ایجاد این اندوخته پس از آن که مبلغ
به میزان سرمایه بالغ شد، اختیاری است.
‌ماده 25ـ داراییها و بدهیهای ارزی واحدهای بانکی در مناطق باید برمبنای نرخهای
بازار آزاد در پایان هر دوره مالی تسعیر شود. مابه التفاوت حاصل از‌تسعیر داراییها
و بدهیهای با سررسید یک سال و کمتر ازیک سال در زمان تسعیر بایستی به حساب سود
وزیان منظور شود.
‌ماده 26ـ واحدهای بانکی در مناطق مجاز به قبول سهام خود به عنوان وثیقه تسهیلات
اعطایی نمی‌باشند.
‌ماده 27ـ بانکها و مؤسسات در مناطق مجاز به انجام عملیات ذیل نمی‌باشند:
‌الف ـ خرید و فروش کالا به حساب خود به منظور تجارت مگر در جهت اجرای قانون
عملیات بانکی بدون ربا و در جهت رفع احتیاجات خود.
ب ـ معلاملا غیر منقول جز برای بانکها و مؤسساتی که هدف اصلی آنها انجام معاملات
غیر منقول است بیش از سقف مصوب بانک مرکزی .
پ ـ خرید سهام و مشارکت در سرمایه یک یا چند شرکت یا خرید سایر اوراق بهادار به
حساب خود به میزانی بیش از سقف مصوب بانک مرکزی .
ت ـ اعطای تسهیلات اعتباری به مدیر عامل و اعضای هیأت مدیره و شرکتهایی که اشخاص
مذکور در آن ذی نفع هستند بیش از سقف مصوب بانک‌مرکزی.
ث ـ اعطای تسهیلات اعتباری به اعضای هیأت مدیره و مدیران سازمان واعضای ارکان و
مدیران و بازرسان بانک مرکزی، مگر با رعایت مقررات خاص‌که به همین منظور به تصویب
بانک مرکزی می‌رسد.
‌ماده 28ـ درصورتی که سرمایه بانک یا مؤسسه بر اثر زیانهای وارد شده از حداقل مقرر
در ماده (8) این آیین نامه کمتر شود، باید حداکثر ظرف شش ماه‌سرمایه خود را تکمیل
کند.
‌فصل پنجم ـ مقررات مربوط به نظارت بر واحدهای بانکی منطقه
‌ماده 29ـ کلیه بانکها و مؤسسات و شعب بانکها و مؤسسات خارجی در مناطق تحت نظارت
بانک مرکزی خواهند بود و باید ضمن مراعات ضوابط و‌مقررات ذیل و در جهت رفع
احتیاجات خود کلیه اطلاعات مورد نیاز بانک مرکزی را ارایه نمایند:
1ـ سیاستهای پولی واعتباری که از طرف بانک مرکزی تعیین می‌گردد رعایت نمایند.
2ـ سپرده‌های قانونی خود را برای مقاطعی که بانک مرکزی تعیین خواهد کرد در قالب
فرمهای تعیین شده نزد بانک مرکزی تودیع کنند.
3ـ سرفصل حسابها و صورتهای مالی خود را به ترتیبی که مورد تأیید بانک مرکزی باشد
تنظیم و نگهداری کنند.
4ـ استانداردها و ضوابط بانک مرکزی از جمله در مورد کفایت سرمایه را رعایت کنند.
5ـ آمار واطلاعات موردنظر را مطابق فرمها و برای مقاطع تعیین شده به شرح زیر برای
بانک مرکزی ارسال کنند:
ـ خلاصه دفتر کل و صورت محاسبه سپرده‌های قانونی .
ـ صورتهای مالی از جمله ترازنامه و حساب سود وزیان که به گواهی حسابرسان مستقل
مورد تأیید بانک مرکزی رسیده است .
6ـ سایر اطلاعات مورد نیاز بانک مرکزی را در هر زمان که بانک مرکزی تعیین می‌کند،
ارایه یا در اختیار آن بانک قرار دهند. این اطلاعات محرمانه تلقی‌شده و به صورت
موردی یا فردی انتشار نخواهد یافت.
7ـ با بازرسان اعزامی بانک که با حکم کتبی در محل حضور می‌یابند همکاری کنند و
اطلاعات لازم را در اختیار آنان بگذارند.
‌ماده 30ـ در صورتی که بنا به تشخیص بانک مرکزی ادامه فعالیت واحد بانکی در منطقه
با مخاطره همراه باشد بانک مرکزی می‌تواند نسبت به استقرار‌ناظردر واحد بانکی
اقدام نماید.
‌فصل ششم ـ مقررات متفرقه :
‌ماده 31ـ اعضای هیأت مدیره و مدیر عامل و قایم مقام و یا اعضاء هیأت عامل بانکها
و مؤسسات و همچنین رؤسای شعب بانکها و مؤسسات ایرانی و‌خارجی در مناطق از نظر
تخصصی و حرفه‌ای باید مورد تأیید بانک مرکزی قرار گیرد.
‌ماده 32ـ واحدهای بانکی در منطقه بابت خساراتی که در اثر عملیات آنها متوجه
مشتریان می‌شود مسؤول ومتعهد جبران خسارات وارده شده‌می‌باشند.
‌مدیر عامل و اعضای هیأت مدیره هر بانک یا مؤسسه در منطقه نیز در مقابل صاحبان
سهام و مشتریان مسؤول خساراتی می‌باشند که در نتیجه تخلف‌هر یک از آنان از این
مقررات یا اساسنامه خود به صاحبان سهام یا مشتریان وارد می‌شود.
‌ماده 33ـ به منظور تسهیل در مبادله چکها و اسناد بانکی، اتاق پایاپای اسناد بانکی
توسط واحدهای بانکی با تأیید بانک مرکزی در منطقه تأسیس‌می‌شود که هزینه عملیاتی
آن از طرف واحدهای یادشده تأمین می‌شود.
‌ماده 34ـ نحوه نگهداری اوراق واسناد و دفاتر، نحوه رسیدگی به تخلفات، ترتیب
انحلال و ورشکستگی واحدهای بانکی و سایر مواردی که در این آیین‌نامه پیش بینی نشده
است طبق قانون پولی و بانکی مصوب سال 1351 می‌باشد.
‌ماده 35ـ دستورالعملهای مربوط به اجرای این آیین نامه به تصویب بانک مرکزی خواهد
رسید.
‌این متن جایگزین تصویبنامه شماره .51866 ت 17992 هـ مورخ 1376.2.31 می‌شود.
‌این تصویبنامه در تاریخ به تأیید مقام محترم ریاست جمهوری رسیده است .
‌حسن حبیبی - معاون اول رییس جمهور