ابطال بخشنامه شماره 1/3/34/3902 مورخ 9/3/71 وزیر کشور
ابطال بخشنامه شماره
1/3/34/3902 مورخ 9/3/71 وزیر کشور
تاریخ: 8/6/1383 شماره دادنامه: 216
کلاسه پرونده: 85/80
مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: اتحادیه صنف فخاران شهرستان بوکان و حومه
موضوع شکایت و خواسته: ابطال بخشنامه شماره 3902/34/3/1 مورخ 9/3/71 وزیر کشور
مقدمه:
شاکی بشرح دادخواست تقدیمی اعلام داشته است، بخشنامه و آییننامه مفسر و مبین
زوایای مبهم و تاریک و مجمل قانون بوده و امکان توسیع یا تضییق حدود و ثغور قانون
را نداشته و نمیتواند ایجاد قاعده نماید چنانکه مخالف با نظر مقنن و اهداف عالیه
قانونگذار باشد. ثانیاً وفق بند الف ماده 43 قانون نحوه وصول برخی از درآمدهای دولت
و مصرف آن در موارد معین، اخذ 1% عوارض از قیمت نهائی فروش محصولات و تولیدات
کارخانجات و واحدهای صنعتی و معدنی و کارگاههای غیرمشمول قانون نظام صنفی تجویز
شده است لیکن درخصوص واحدهای مشمول قانون نظام صنفی قاعده و مقرراتی از جانب مقنن
وضع نشده است. ثالثاً، بخشنامه شماره 3902/34/3/1 مورخ 29/3/71 بدون وجود نص قانونی
و مقرراتی در این خصوص، ایجاد تکلیف نموده و اعلام نموده که 10% بهای فروش فخاریها
به نفع شهرداریها به عنوان عوارض اخذ میگردد مغایرت این بخشنامه با قانون مذکور
تا حدی است که در قانون اخیرالذکر نه تنها اشاره به اخذ عوارض از واحدهای غیرمشمول
قانون نظام صنفی شده بلکه اشاره به اخذ عوارض تا حد 1% قیمت نهائی فروش محصولات و
تولیدات واحدهای موصوف شده است. اما در مانحنفیه نه تنها در بخشنامه مورد اعتراض
اشاره به اخذ عوارض از واحدهای مشمول شده است بلکه اعلام گشته که سقف عوارض 10% از
بهای فروش محصولات خواهد بود. لهذا محرز میگردد که بخشنامه مورد بحث در یک اقدام
تقنینی که در صلاحیت خاص مجلس نمایندگان منتخب مردم است مبادرت به وضع قانون و گام
نهادن در فراتر از حدود اختیار مقام واضع نموده است. در حالی که توجیه قانونی و
حقوقی نخواهد داشت. مدیر کل دفتر امور حقوقی وزارت کشور در پاسخ به شکایت مذکور طی
نامه شماره 61/24044 مورخ 29/3/81 اعلام داشتهاند، الف- با توجه به بند یک ماده
35 قانون تشکیلات شوراهای اسلامی کشوری مادام که درآمدهای پیشبینی نشده کافی
نباشد شورای شهر میتواند با تصویب وزارت کشور و تنفیذ ولی امر عوارضی متناسب با
امکانات اقتصادی محل و خدمات ارائه شده تعیین نماید. براساس تبصره ماده 53 قانون
فوقالذکر نیز تا تشکیل شورای اسلامی در هر شهر وزیر کشور یا سرپرست وزارت کشور
جانشین شورای اسلامی آن شهر در امور شهرداریها خواهد بود. براساس مقرره مذکور
وزیر کشور وقت به قائم مقامی شورای اسلامی شهرهای استان آذربایجان غربی در سال 66
تعرفه عوارضی را طی نامه شماره 3425/34/3/1 مورخ 7/3/66 برای تنفیذ به محضر
نماینده مأذون
از قبل ولی امر مسلمین تقدیم نموده است و حضرت آیتالله موسوی اردبیلی بنا به اذن
صادره از ناحیه حضرت امام (ره) تعرفه مزبور را تنفیذ نمودند. از جمله عوارضی که طی
این تعرفه به تنفیذ نماینده ولی امر رسیده 10% عوارض فخاری مذکور در ردیف شماره
380 است. ب- براساس بند الف ماده 43 قانون وصول برخی از درآمدهای دولت و مصرف آن
در موارد معین تعرفه عوارضی را تنظیم و به تصویب رئیس جمهور وقت رساند که براساس
آن کلیه کارخانجات و واحدهای صنعتی و معدنی و کارگاههای غیرمشمول نظام صنفی موظف
به پرداخت 1% قیمت نهایی فروش محصولات خود به شهرداریها به عنوان عوارض شدند، پس
از تصویب این عوارض این شبهه پیش آمد که با توجه به وضع عوارض موصوف آیا 10% عوارض
فخاریها به قوت خود باقی است یا خیر؟ برای رفع شبهه موضوع از مراجع تصویب 1%
عوارض تولید کارخانجات یعنی ریاست جمهوری استعلام گردید که ایشان فرمودند عوارض
فخاریها بر همان مبنای قبل یعنی 10% قابل وصول است. وزارت کشور برای رفع شبهه پیش
آمده این پاسخ را طی بخشنامه شماره 34902/3/1 مورخ 9/3/71 به شهرداری ابلاغ نمود.
نظر به اینکه 10 % عوارض فخاریها با استفاده از سازوکار قانون تشکیلات شوراهای
اسلام
ی کشوری که مستقل از سازوکار مقرر در قانون وصول برخی از درآمدهای دولت و مصرف آن
در موارد معین است، مراحل استصوابی خود را طی نموده و لازمالاجراء است و با عنایت
به این امر که به موجب پاسخ ریاست جمهوری وقت تعرفه 1% عوارض تولیدات کارخانجات
مشمول عوارض فخاریها نشده و عوارض فخاری کماکان بر مبنای 10% قبلی قابل وصول است
و توجهاً به این امر که وزیر کشور در صدور این بخشنامه صرفاً در مقام ابلاغ دستور
مرجع قانونی برای رفع ابهام بوده و مطلب جدیدی را تصویب و ابلاغ ننموده است رد
شکایت مورد تقاضا است. هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ فوق به ریاست
حجتالاسلاموالمسلمین رازینی و با حضور رؤسای شعب بدوی و رؤسا و مستشاران شعب
تجدیدنظر تشکیل و پس از بحث و بررسی و انجام مشاوره با اکثریت آراء به شرح آتی
مبادرت به صدور رأی مینماید.
رأی هیأت عمومی
بشرح نظریه شماره 2868/21/80 مورخ 2/10/80 فقهای محترم شورای نگهبان اخذ عوارض
تولید از فخاریها به میزان 10% در صورت داشتن آثار تورمی خلاف شرع شناخته شده و
چون به تشخیص وزراء صنایع و بازرگانی عوارض مذکور واجد آثار تورمی بوده و مقام
ریاست جمهوری نیز به ضرورت تسریع در کاهش آن تأکید کردهاند و هیأت عمومی دیوان
بشرح دادنامه شماره 376 مورخ 28/11/80 به جهات فوقالذکر مستنداً به قسمت اول ماده
25 قانون دیوان عدالت اداری بند 380 مصوبه شماره 1835/34/3/1 مورخ 9/2/66 وزارت
کشور مبنی بر اخذ عوارض به میزان 10% از فخاریها را ابطال کرده است، بنابراین
بخشنامه شماره 3902/34/3/1 مورخ 9/3/71 وزارت کشور مشعر بر لزوم اخذ عوارض فخاری
اعم از کورهها و کارخانجات فخاری به میزان 10% نیز مشمول مدلول دادنامه فوقالذکر
و نتیجتاً باطل و فاقد اعتبار است.
1/3/34/3902 مورخ 9/3/71 وزیر کشور
تاریخ: 8/6/1383 شماره دادنامه: 216
کلاسه پرونده: 85/80
مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: اتحادیه صنف فخاران شهرستان بوکان و حومه
موضوع شکایت و خواسته: ابطال بخشنامه شماره 3902/34/3/1 مورخ 9/3/71 وزیر کشور
مقدمه:
شاکی بشرح دادخواست تقدیمی اعلام داشته است، بخشنامه و آییننامه مفسر و مبین
زوایای مبهم و تاریک و مجمل قانون بوده و امکان توسیع یا تضییق حدود و ثغور قانون
را نداشته و نمیتواند ایجاد قاعده نماید چنانکه مخالف با نظر مقنن و اهداف عالیه
قانونگذار باشد. ثانیاً وفق بند الف ماده 43 قانون نحوه وصول برخی از درآمدهای دولت
و مصرف آن در موارد معین، اخذ 1% عوارض از قیمت نهائی فروش محصولات و تولیدات
کارخانجات و واحدهای صنعتی و معدنی و کارگاههای غیرمشمول قانون نظام صنفی تجویز
شده است لیکن درخصوص واحدهای مشمول قانون نظام صنفی قاعده و مقرراتی از جانب مقنن
وضع نشده است. ثالثاً، بخشنامه شماره 3902/34/3/1 مورخ 29/3/71 بدون وجود نص قانونی
و مقرراتی در این خصوص، ایجاد تکلیف نموده و اعلام نموده که 10% بهای فروش فخاریها
به نفع شهرداریها به عنوان عوارض اخذ میگردد مغایرت این بخشنامه با قانون مذکور
تا حدی است که در قانون اخیرالذکر نه تنها اشاره به اخذ عوارض از واحدهای غیرمشمول
قانون نظام صنفی شده بلکه اشاره به اخذ عوارض تا حد 1% قیمت نهائی فروش محصولات و
تولیدات واحدهای موصوف شده است. اما در مانحنفیه نه تنها در بخشنامه مورد اعتراض
اشاره به اخذ عوارض از واحدهای مشمول شده است بلکه اعلام گشته که سقف عوارض 10% از
بهای فروش محصولات خواهد بود. لهذا محرز میگردد که بخشنامه مورد بحث در یک اقدام
تقنینی که در صلاحیت خاص مجلس نمایندگان منتخب مردم است مبادرت به وضع قانون و گام
نهادن در فراتر از حدود اختیار مقام واضع نموده است. در حالی که توجیه قانونی و
حقوقی نخواهد داشت. مدیر کل دفتر امور حقوقی وزارت کشور در پاسخ به شکایت مذکور طی
نامه شماره 61/24044 مورخ 29/3/81 اعلام داشتهاند، الف- با توجه به بند یک ماده
35 قانون تشکیلات شوراهای اسلامی کشوری مادام که درآمدهای پیشبینی نشده کافی
نباشد شورای شهر میتواند با تصویب وزارت کشور و تنفیذ ولی امر عوارضی متناسب با
امکانات اقتصادی محل و خدمات ارائه شده تعیین نماید. براساس تبصره ماده 53 قانون
فوقالذکر نیز تا تشکیل شورای اسلامی در هر شهر وزیر کشور یا سرپرست وزارت کشور
جانشین شورای اسلامی آن شهر در امور شهرداریها خواهد بود. براساس مقرره مذکور
وزیر کشور وقت به قائم مقامی شورای اسلامی شهرهای استان آذربایجان غربی در سال 66
تعرفه عوارضی را طی نامه شماره 3425/34/3/1 مورخ 7/3/66 برای تنفیذ به محضر
نماینده مأذون
از قبل ولی امر مسلمین تقدیم نموده است و حضرت آیتالله موسوی اردبیلی بنا به اذن
صادره از ناحیه حضرت امام (ره) تعرفه مزبور را تنفیذ نمودند. از جمله عوارضی که طی
این تعرفه به تنفیذ نماینده ولی امر رسیده 10% عوارض فخاری مذکور در ردیف شماره
380 است. ب- براساس بند الف ماده 43 قانون وصول برخی از درآمدهای دولت و مصرف آن
در موارد معین تعرفه عوارضی را تنظیم و به تصویب رئیس جمهور وقت رساند که براساس
آن کلیه کارخانجات و واحدهای صنعتی و معدنی و کارگاههای غیرمشمول نظام صنفی موظف
به پرداخت 1% قیمت نهایی فروش محصولات خود به شهرداریها به عنوان عوارض شدند، پس
از تصویب این عوارض این شبهه پیش آمد که با توجه به وضع عوارض موصوف آیا 10% عوارض
فخاریها به قوت خود باقی است یا خیر؟ برای رفع شبهه موضوع از مراجع تصویب 1%
عوارض تولید کارخانجات یعنی ریاست جمهوری استعلام گردید که ایشان فرمودند عوارض
فخاریها بر همان مبنای قبل یعنی 10% قابل وصول است. وزارت کشور برای رفع شبهه پیش
آمده این پاسخ را طی بخشنامه شماره 34902/3/1 مورخ 9/3/71 به شهرداری ابلاغ نمود.
نظر به اینکه 10 % عوارض فخاریها با استفاده از سازوکار قانون تشکیلات شوراهای
اسلام
ی کشوری که مستقل از سازوکار مقرر در قانون وصول برخی از درآمدهای دولت و مصرف آن
در موارد معین است، مراحل استصوابی خود را طی نموده و لازمالاجراء است و با عنایت
به این امر که به موجب پاسخ ریاست جمهوری وقت تعرفه 1% عوارض تولیدات کارخانجات
مشمول عوارض فخاریها نشده و عوارض فخاری کماکان بر مبنای 10% قبلی قابل وصول است
و توجهاً به این امر که وزیر کشور در صدور این بخشنامه صرفاً در مقام ابلاغ دستور
مرجع قانونی برای رفع ابهام بوده و مطلب جدیدی را تصویب و ابلاغ ننموده است رد
شکایت مورد تقاضا است. هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ فوق به ریاست
حجتالاسلاموالمسلمین رازینی و با حضور رؤسای شعب بدوی و رؤسا و مستشاران شعب
تجدیدنظر تشکیل و پس از بحث و بررسی و انجام مشاوره با اکثریت آراء به شرح آتی
مبادرت به صدور رأی مینماید.
رأی هیأت عمومی
بشرح نظریه شماره 2868/21/80 مورخ 2/10/80 فقهای محترم شورای نگهبان اخذ عوارض
تولید از فخاریها به میزان 10% در صورت داشتن آثار تورمی خلاف شرع شناخته شده و
چون به تشخیص وزراء صنایع و بازرگانی عوارض مذکور واجد آثار تورمی بوده و مقام
ریاست جمهوری نیز به ضرورت تسریع در کاهش آن تأکید کردهاند و هیأت عمومی دیوان
بشرح دادنامه شماره 376 مورخ 28/11/80 به جهات فوقالذکر مستنداً به قسمت اول ماده
25 قانون دیوان عدالت اداری بند 380 مصوبه شماره 1835/34/3/1 مورخ 9/2/66 وزارت
کشور مبنی بر اخذ عوارض به میزان 10% از فخاریها را ابطال کرده است، بنابراین
بخشنامه شماره 3902/34/3/1 مورخ 9/3/71 وزارت کشور مشعر بر لزوم اخذ عوارض فخاری
اعم از کورهها و کارخانجات فخاری به میزان 10% نیز مشمول مدلول دادنامه فوقالذکر
و نتیجتاً باطل و فاقد اعتبار است.