ابطال تصویب‎نامه شماره 2172/ت61هـ مورخ 2/3/1373 و بند 18 تصویب‎نامه شماره 30756/ت31056هـ مورخ 18/6/1383 هیأت وزیران و بند 14 دهمین مصوبه مورخ 6/11/1373 کمیته بند 3 تبصره 29 قانون بودجه سال 1373

1404/9/28 03:28

ابطال تصویب‎نامه شماره 2172/ت61هـ مورخ 2/3/1373 و بند 18 تصویب‎نامه شماره 30756/ت31056هـ مورخ 18/6/1383 هیأت وزیران و بند 14 دهمین مصوبه مورخ 6/11/1373 کمیته بند 3 تبصره 29 قانون بودجه سال 1373

ابطال تصویب‎نامه شماره 2172/
ت61هـ مورخ 2/3/1373 و بند 18 تصویب‎نامه شماره 30756/ت31056هـ مورخ 18/6/1383
هیأت وزیران و بند 14 دهمین مصوبه مورخ 6/11/1373 کمیته بند 3 تبصره 29 قانون
بودجه سال 1373 کل کشور

تاریخ: 5/4/84 شماره دادنامه: 144 کلاسه پرونده: 83/276
مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری.
شاکی: آقای سیدمجید موسویان.
موضوع شکایت و خواسته: ابطال تصویب‎نامه شماره 2172/ت61هـ مورخ 2/3/1373 و بند 18
تصویب‎نامه شماره 30756/ت31056هـ مورخ 18/6/1383 هیأت وزیران و بند 14 دهمین مصوبه
مورخ 6/11/1373 کمیته بند 3 تبصره 29 قانون بودجه سال 1373 کل کشور.
مقدمه: شاکی به شرح شکایت‎نامه تقدیمی و لایحه تکمیلی آن اعلام داشته است، 1- ماده
8 قانون مقررات صادرات و واردات مصوب 1372 مجلس شورای اسلامی مقرر می‎دارد
«واردکنندگان کالاهای مختلف اعم از دولتی و غیر دولتی جهت اخذ مجوز ورود و ثبت
سفارش باید منحصراً به وزارت بازرگانی مراجعه نمایند.» به همین منظور دفتری در
وزارت بازرگانی به نام دفتر ثبت سفارش اقدام به دریافت درخواستهای متقاضیان،
استخراج اطلاعات و آمار مورد نیاز و ممهور کردن تقاضای آنها به مهر دفتر نموده و
همزمان بدون آن که خدمتی مستقیماً به واردکننده ارائه نماید فرمی با عنوان
صورت‎حساب کارمزد ثبت سفارش تحویل وی نموده و از او می‎خواهد معادل پنج در هزار
قیمت خرید را به حساب جاری 201147830 مرکز تهیه و توزیع کالا نزد بانک تجارت واریز
نماید. همزمان با طرح مسئله غیر قانونی بودن اقدامات وزارت بازرگانی در دریافت
وجوه، به پیشنهاد وزارت مذکور اخیراً هیأت وزیران با تصویب اساسنامه‎ای به نام
اساسنامه سازمان توسعه تجارت ایران اختیار ثبت سفارشات واردکنندگان را به آن
سازمان واگذار نمود و آن سازمان نیز اقدام به چاپ فرم جدیدی به نام صورت‎حساب
کارمزد ثبت سفارش به میزان فوق‎الذکر و
به حساب سازمان نموده است. اولاً قانون مقررات صادرات و واردات که واردکنندگان را
جهت کسب اطلاع وزارت بازرگانی از واردات کالا به کشور ملزم به مراجعه به وزارت
بازرگانی می‎نماید در ماده 23 مقرر نموده «وزارت بازرگانی موظف است ظرف یک ماه از
تاریخ ابلاغ این قانون نسبت به تهیه آیین‎نامه اجرائی آن اقدام و به تصویب هیأت
وزیران برساند» ولیکن وزارت بازرگانی پیشنهاد وضع کارمزد ثبت سفارش را به هیأت
وزیران داده و هیأت وزیران نیز بدون توجه به محدودیت اختیارات خود در این رابطه و
عدم رعایت مواد 39 و 68 قانون محاسبات عمومی در جلسه مورخ 14/1/1373 به موجب
تصویب‎نامه 2172/ت61هـ مورخ 2/3/1373 خود با استناد به ماده 23 قانون فوق‎الذکر
تصویب نمود «کارمزد ثبت سفارش 05/0 درصد قیمت کالا بر مبنای نرخ شناور ارز خواهد
بود. سازمانها و مؤسسا دارای ردیف بودجه از پرداخت کارمزد ثبت سفارش معاف هستند»
متعاقب این مصوبه که خود جای اشکال دارد، کمیته بند 3 ماده 29 قانون بودجه سال
1372 که بمنظور ترغیب و تشویق خریدها درداخل و در حد امکان به صورت ریالی و تنظیم
بازار ارز و ایجاد تعادل
لازم و تدوین سیاستها و دستورالعمهای مربوط تشکیل گردیده و به مسائل ارزی و تخصیص
آن مبادرت می‎نمود بر خلاف اختیارات مصرح خود در بند 14 مصوبه جلسه 6/11/1372 که
به امضای رئیس کل بانک مرکزی ابلاغ گردیده آورده است «وزارت بازرگانی (مرکز تهیه و
توزیع کالا) براساس مصوبه شماره 2172/ت61هـ مورخ 2/3/1373 هیأت وزیران و قوانین و
دستورالعملهای موجود، نسبت به دریافت کارمزد ثبت سفارش از کلیه واردکنندگان اقدام
نماید.» و بدین ترتیب در حالی که وزارت بازرگانی طبق دستور ماده 8 قانون مقررات
صادرات و واردات اقدام به ثبت سفارشات می‎نمود و در صورت قانونی بودن دریافت
کارمزد بایستی طبق ماده 11 قانون محاسبات عمومی آن را به حساب خزانه‎داری کل واریز
نماید مرکز تهیه و توزیع کالا را که به صورت شرکت و به وسیله هیأت مدیره‎ای که
کارمند دولت نبوده و بدون حضور ذیحساب قانونی دخل و خروج می‎نماید به عنوان دریافت
کننده وجه معرفی می‎نماید. ثانیاً با فرض قانونی بودن این مصوبات از ابتدای سال
1382 اجازه اینگونه دریافتها به موجب ماده یک و 2 قانون اصلاح موادی از قانون
برنامه سوم توسعه … دریافت وجوه از واردکنندگان در تمامی مراحل به جز هزینه‎های
مواردی مانند
انبارداری، جابجائی کالا محوطه گمرک، تخلیه و بارگیری لغو گردیده است که از جمله
موارد لغو شده حق ثبت سفارش است ولو نام کارمزد بر آن گذاشته شود. بنابراین
خواهشمند است مصوبه شماره 2172/ت61هـ مورخ 2/3/1373 و بند 18 ماده 5 اساسنامه
سازمان توسعه تجارت ایران (تصویب‎نامه شماره 30756/ت31056هـ مورخ 18/6/1383) و
مصوبه کمیته بند 3 ماده 29 قانون بودجه سال 1373 کل کشور به لحاظ مغایرت با قانون
و خروج از حدود اختیارات ابطال گردد. معاون دفتر امور حقوقی دولت در پاسخ به شکایت
مذکور طی نامه شماره 10349- 83/م مورخ 24/1/1384 مبادرت به ارسال تصویر نظریه
شماره 198712/1604 مورخ 4/12/1383 سازمان مدیریت و برنامه‎ریزی کشور و نظریه‎های
شماره 7295/م مورخ 13/11/1383 وزیر بازرگانی و شماره 10978/25 مورخ 21/5/1383
اداره کل حقوقی آن وزارتخانه نموده است. الف- در نامه مدیرکل دفتر حقوقی و
دبیرخانه هیأت عالی نظارت سازمان مدیریت و برنامه‎ریزی آمده است، 1- چون به استناد
مفاد تبصره یک ماده یک قانون اصلاح موادی از قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی،
اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران … مصوب 22/10/1381 مجلس شورای اسلامی،
هزینه، کارمزد و سایر وجوهی که از در
خواست‎کنندگان در ازاء ارائه مستقیم خدمات خاص و یا فروش کالا که طبق قوانین
ومقررات مربوطه دریافت می‎شود و … از شمول ماده یک قانون مزبور مستثنی می‎باشد،
لذا دریافت کارمزد ثبت سفارش منعی ندارد. 2- به موجب ماده 8 قانون مقررات صادرات و
واردات مصوب 1372 واردکنندگان کالاهای مختلف اعم از دولتی و غیر دولتی جهت اخذ
مجوز و ثبت سفارش باید منحصراً به وزارت بازرگانی مراجعه نمایند و بر اساس ماده 12
لایحه قانونی تشکیل مراکز تهیه و توزیع کالا مصوب 20/2/1359 شورای انقلاب جمهوری
اسلامی ایران می‎بایست کارمزدی برای ثبت سفارش همزمان با اخذ مجوز ورود به حساب
مرکز تهیه و توزیع کالا واریز نمایند، لذا به همین دلیل وجوه مأخوذه به حساب مرکز
واریز گردیده است که پس از ادغام مرکز مزبور در مرکز توسعه صادرات ایران و تشکیل
سازمان توسعه تجارت ایران به استناد بند 18 ماده 5 اساسنامه سازمان مذکور وظیفه
ثبت کالا به سازمان مورد بحث تفویض شده است که در این صورت مصوبات مورد شکایت در
راستای اجرائی نمودن موارد فوق می‎باشد. ب- در نامه وزیر بازرگانی آمده است، 1- به
استناد مصوبه یکصدمین جلسه مورخ 24/12/1381 شورای عالی اداری ابلاغی به شماره
63237/1901 مورخ
10/4/1382 مرکز توسعه صادرات ایران در مرکز تهیه و توزیع کالا با کلیه وظایف،
اختیارات، مسئولیتهای قانونی، اموال، داراییها، تعهدات، اعتبارات، امکانات و نیروی
انسانی واجد شرایط ادغام گردیده و نام آن به سازمان توسعه تجارت ایران تغییر یافت
که اساسنامه سازمان با رعایت مفاد مصوبه فوق‎الذکر شورای عالی اداری و احکام مقرر
در قانون تشکیل مراکز تهیه و توزیع کالا طی مصوبه شماره 30765/ت31056هـ مورخ 18/6/
1383 هیأت وزیران به تصویب رسیده است. نظر باینکه براساس ماده 12 آیین‎نامه اجرائی
لایحه قانونی تشکیل مراکز تهیه و توزیع کالا مرکز موظف بوده است از سفارش دهندگان
اعم از بخش دولتی، خصوصی، کارمزد ثبت سفارش دریافت نماید، این حکم قانونی با ادغام
و تشکیل سازمان توسعه تجارت قانوناً پابرجا بوده و کماکان اعتبار قانونی خود را
دارد و برهمین اساس بند 18 ماده 5 اساسنامه مجوز اخذ کارمزد ثبت سفارش به سازمان
اعطاء شده است. 2- نکته قابل توجه وجه تمایز بین «کارمزد ثبت سفارش» با «حق ثبت
سفارش» می‎باشد که شاکی این وجه تمایز را نتوانسته است برقرار نماید. زیرا
همانطوری که مصوبات دولت راجع به چگونگی دریافت کارمزد ثبت سفارش تصریح می‎دارد،
کارمزد نوعی
ما به ازاء است. یعنی نوعی مزد می‎باشد که قانوناً مراکز در قبال ارائه خدماتی حق
وصول آن را داشته‎اند. در صورتی که حق ثبت سفارش را تا سال 1381 یعنی قبل از قانون
تجمیع عوارض و براساس بودجه سنواتی دولت در قانون بودجه، بانک مرکزی جمهوری اسلامی
ایران دریافت می‎داشت و ارتباطی به کارمزد ثبت سفارش نداشته است. هیأت عمومی دیوان
عدالت اداری در تاریخ فوق با حضور رؤسای شعب بدوی و رؤسا و مستشاران شعب تجدیدنظر
تشکیل و پس از بحث و بررسی و انجام مشاوره با اکثریت آراء به شرح آتی مبادرت به
صدور رأی می نماید.
رأی هیات عمومی
طبق ماده 12 لایحه قانونی تشکیل مراکز تهیه و توزیع کالا مصوب 20/2/1359 شورای
انقلاب دریافت کارمزد از سفارش دهندگان کالا همزمان با صدور اجازه ثبت سفارش کالا
تجویز شده و حکم مقرر در تبصره یک ماده یک قانون اصلاح موادی از قانون برنامه سوم
توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی
ایران و چگونگی برقراری و وصول عوارض و سایر وجوه از تولیدکنندگان کالا، ارائه
دهندگان خدمات و کالاهای وارداتی مصوب 1381 نیز مفید جواز دریافت کارمزد در ازاء
ارائه مستقیم خدمات خاص است. بنابمراتب فوق‎الذکر و عنایت به وجوه افتراق و تمایز
عناوین کارمزد ثبت سفارش و حق ثبت سفارش از یکدیگر و اینکه سازمان توسعه تجارت
ایران به تجویز مادتین یک و 2 قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی
جمهوری اسلامی ایران مصوب 1379 در نتیجه ادغام سازمان توسعه صادرات ایران و مراکز
تهیه و توزیع کالا و براساس اختیار قانونی شورای عالی اداری تشکیل شده و قائم مقام
قانونی مراکز مذکور از جهت حقوق و تعهدات و مسئولیتهای محوله به آنها گردیده است،
مقررات مورد اعتراض مغایرتی با قانون ندارد./
هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
معاون قضائی دیوان عدالت اداری
مقدسی‎فرد

















نویسنده: علیرضا مقیمی دسته بندی: قوانین کیفری تاریخ ثبت: 03:28 1404/9/28 40 نفر بازدید