ابطال بند 11 از ماده 19 آیین نامه اجرائی قانون زمین شهری

ابطال بند 11 از
ماده 19 آیین‌نامه اجرائی قانون زمین شهری

تاریخ: 24/3/1383 شماره دادنامه: 105
کلاسه پرونده: 482/82
مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: کانون سردفتران و دفتریاران
موضوع شکایت و خواسته: ابطال بند 11 از ماده 19 آیین‌نامه اجرائی قانون زمین شهری
مقدمه:
شاکی طی دادخواست تقدیمی اعلام داشته است، بند 11 ماده 19 آیین‌نامه اجرائی قانون
زمین شهری مصوب 24/3/71 مقرر می‌دارد «دفاتر اسناد رسمی مکلفند قبل از انجام
هرگونه معامله نسبت به زمینهای موضوع قانون مراتب را از وزارت مسکن و شهرسازی
استعلام و براساس نظر آن وزارتخانه و رعایت مقررات مربوطه اقدام نمایند». اکنون به
نظر می‌رسد چون در متن قانون زمین شهری مصوب 66 مجلس شورای اسلامی چنین تکلیفی
برای سردفتران اسناد رسمی مقرر نگردیده است. لذا وضع بند 11 از ماده 19 آیین‌نامه
اجرائی قانون فوق خارج از حدود ماده 17 قانون مذکور است و موجب بروز مشکلاتی برای
دفاتر اسناد رسمی و ارباب رجوع شده که مستنداً به بند پ از ماده 11 قانون دیوان
عدالت اداری تقاضای ابطال آن می‌گردد. معاون دفتر امور حقوقی دولت در پاسخ به
شکایت مذکور طی نامه شماره 64539 مورخ 23/11/82 مبادرت به ارسال تصویرنامه‌های
شماره 32894/686 مورخ 26/7/82 سازمان طی زمین و شماره 8085/230 مورخ 6/8/82 وزارت
مسکن و شهرسازی نموده است. 1- در نامه سازمان ملی زمین و مسکن آمده است. بنابر
عمومات قانونی و اصول و قواعد منبعث از منابع فقهی اراضی موات از انفال محسوب و
فاقد مالیت می‌باشد لذا
مطابق اصل 45 قانون اساسی در اختیار حکومت اسلامی است تا بر طبق مصالح عامه نسبت
به آن عمل نماید و بر این اساس به موجب ماده 6 قانون زمین شهری کلیه زمینهای موات
شهری اعم از این که در اختیار اشخاص یا بنیادها و نهادهای انقلابی دولتی یا
غیردولتی باشد در اختیار دولت جمهوری اسلامی است و اسناد و مدارک مالکیت گذشته
ارزش قانونی ندارد. بدیهی است چنانچه نقل و انتقالی به استناد مدارک و اسنادی که
قانوناً فاقد ارزش شناخته شده انجام شود مستلزم ورود ضرر به خریداران و اشخاص ثالثی
که از ماهیت این‌گونه اسناد ارائه شده بی‌اطلاع هستند خواهد بود و این امر ضرورت
استعلام دفتر اسناد رسمی از وزارت مسکن و شهرسازی را ایجاب می‌نماید تا از نقل و ا
نتقالات مغایر قانون و متضرر شدن منتقل الیهم جلوگیری به عمل آید. بنابراین بند 11
ماده 19 آیین‌نامه اجرائی قانون زمین شهری دقیقاً در جهت اجرای صحیح قانون به تصویب
هیأت وزیران رسیده است. 2- مدیر کل حقوقی و امور مجلس وزارت مسکن و شهرسازی در
پاسخ به شکایت مذکور اعلام داشته‌اند، الف- برای تحقق مواد 3 و 6 و 7 قانون زمین
شهری استعلام دفاتر اسناد رسمی از وزارت مسکن و شهرسازی ضرورت می‌یابد. ب- برابر
تبصره یک
ماده 10 قانون زمین شهری، واگذاری اراضی غیرموات بنیادهای غیردولتی، طبق ضوابط
وزارت مسکن و شهرسازی و با رعایت نظر ولی فقیه خواهد بود. لذا بایستی قبل از تنظیم
سند از وزارت مسکن استعلام گردد که آیا ضوابط وزارت مزبور رعایت شده است یا خیر؟
ج- نظر به این که ماده 13 قانون زمین شهری تصریحاً هرگونه نقل و انتقال به موجب
اسناد عادی یا رسمی برخلاف قانون مزبور را جرم شناخته است و از طرفی حسب مواد 46 و
47 قانون ثبت اسناد و املاک ثبت معاملات اموال غیرمنقول (از جمله اراضی شهری)
اجباری است که از طریق دفاتر اسناد رسمی صورت می‌گیرد، لذا به منظور تطبیق موارد
با مقررات قانون من‌جمله مواد مذکور در بندهای فوق‌الاشعار و احراز خلاف یا عدم
خلاف اقدامات وجود استعلام هنگام ثبت معامله، ملازمه با اجرای مواد قانون دارد به
ویژه این که ماده 17 قانون زمین شهری مجری این قانون را وزارت مسکن و شهرسازی قرار
داده است. هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ فوق به ریاست حجت‌الاسلام
والمسلمین دری نجف‌‌آبادی و با حضور رؤسای شعب بدوی و رؤسا و مستشاران شعب
تجدیدنظر تشکیل و پس از استماع توضیحات نمایندگان شاکی و اداره حقوقی وزارت مسکن و
شهرسازی و بحث و برر
سی و انجام مشاوره با اکثریت آراء بشرح آتی مبادرت بصدور رأی می‌نماید.
رأی هیأت عمومی
علاوه بر این که طبق ماده 12 قانون زمین شهری مصوب 22/6/66 تشخیص عمران و احیاء و
تأسیسات متناسب و تعیین نوع زمین دایر و تمیز بایر از موات به عهده وزارت مسکن و
شهرسازی محول شده و به حکم صریح ماده 6 آن قانون اعلام اراضی موات شهری به ادارات
ثبت اسناد به منظور ثبت و صدور سند مالکیت به نام دولت نیز از وظایف و تکالیف خاص
آن وزارتخانه محسوب گردیده است، اساساً مسئولیتهای دفاتر اسناد رسمی در زمینه ثبت
نقل و انتقالات اراضی و املاک در قانون ثبت اسناد و املاک کشور و قانون دفاتر
اسناد رسمی و سردفتران و دفتریاران و آیین‌نامه‌های اجرائی و سایر مقررات مربوط
معین و مشخص شده و منحصراً به الزام آنها در زمینه استعلام از ادارات ثبت اسناد و
املاک کشور تصریح و تأکید گردیده است. بنابراین بند 11 ماده 19 آیین‌نامه اجرائی
قانون زمین شهری مصوب هیأت وزیران که با وضع قاعده آمره دفاتر اسناد رسمی را مکلف
نموده است که قبل از انجام هرگونه معامله نسبت به مطلق زمینهای موضوع قانون مذکور
اعم از موات و بایر و دایر مراتب را از وزارت مسکن و شهرسازی استعلام و براساس نظر
آن وزارتخانه فارغ از انطباق یا عدم انطباق آنها با قوانین و مقررات اقدام نمایند
خلاف
قانون و خارج از حدود اختیارات قوه مجریه در وضع مقررات دولتی تشخیص داده می‌شود و
به استناد قسمت دوم ماده 25 قانون دیوان عدالت اداری ابطال می‌گردد.