آیین نامه اجرایی قانون هیأت منصفه

آیین‌نامه اجرایی قانون هیأت منصفه

شماره‌ : .19425ت 31037 ه¨

تاریخ : 1383.05.07
وزارت دادگستری ـ وزارت کشور ـ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی‌
هیأت وزیران در جلسه مورخ 1383.4.24 بنا به پیشنهاد مشترک شماره 34521.1.6.61
مورخ‌1383.4.15 وزارتخانه‌های دادگستری‌، کشور و فرهنگ و ارشاد اسلامی و به استناد
ماده (15) قانون هیأت‌منصفه ـ مصوب 1382 ـ تصویب نمود:
آیین‌نامه اجرایی قانون هیأت منصفه
فصل اول - کلیات
ماده 1 ـ در این آیین‌نامه منظور از واژه‌های "قانون‌" قانون هیأت منصفه ـ مصوب
1382 ـ، "هیأت‌" هیأت دادگاه‌منصفه‌، "اعضا" اعضای هیأت منصفه و "دادگاه‌" دادگاه
کیفری استان است‌.
ماده 2 ـ امور اجرایی تشکیل هیأت هر استان زیر نظر رییس قوه قضاییه یا نماینده
منصوب رییس قوه قضاییه و باحضور رییس شورای اسلامی استان و دو نفر از نمایندگان
استان به انتخاب مجلس شورای اسلامی به عنوان ناظرانجام می‌شود.
ماده 3 ـ انتخابات هیأت در هر استان باید به نحوی انجام شود که حداقل یک ماه قبل
از اتمام دوره هیأت‌،اعضای هیأت هر استان معین شده باشند.

فصل دوم - نحوه انتخاب اعضای هیأت در هر استان
ماده 4 ـ به منظور دعوت از متقاضیان عضویت در هیأت در مرداد ماه سال پایانی دوره
هیأت‌، اعلان و آگهی‌ثبت‌نام داوطلبان عضویت در دوره بعدی هیأت از طریق وسایل
ارتباط جمعی از جمله روزنامه رسمی‌، صدا و سیماو حداقل دو روزنامه کثیرالانتشار
انجام می‌شود و از اول شهریور ماه لغایت پانزدهم شهریور ماه‌، تقاضاهای‌عضویت
پذیرفته می‌شود.
تبصره ـ انجام مراحل اجرایی انتخاب اولین هیأت منصفه ظرف پانزده روز پس از ابلاغ
این آیین‌نامه آغاز وظرف یک ماه پایان می‌یابد.
ماده 5 ـ چنانچه در فاصله نه (9) ماه مانده به پایان دوره هیأت‌، تعداد اعضای هیأت
با لحاظ اعضای‌علی‌البدل به کمتر از نصف تقلیل یابد، انتخابات میان دوره‌ای برای
تکمیل اعضای هیأت انجام خواهد شد.
ماده 6 ـ متقاضیان عضویت در هیأت هر استان ظرف مهلت مقرر در آگهی منتشره توسط قوه
قضاییه که متن آن‌به شرح کاربرگ شماره یک پیوست می‌باشد، ثبت‌نام و مدارک ذیل را
تحویل خواهند داد:
الف ـ کاربرگ تکمیل و امضا شده ثبت‌نام (مطابق پیوست شماره 2)
ب ـ تصویر کلیه صفحات شناسنامه (دو فقره‌)
ج ـ تصویر آخرین مدرک تحصیلی یا گواهی صادره از حوزه علمیه درخصوص روحانیون
تبصره ـ برای تحقق بند (5) ماده (4) قانون‌، استعلام از سوابق متقاضیان از
دادگستری انجام و چنانچه‌دادگستری ظرف یک‌ماه از تاریخ استعلام اعلام نظر نکند، به
منزله عدم سوءپیشینه خواهد بود.
ماده 7 ـ شرایط متقاضیان عضویت در هیأت توسط رییس قوه قضاییه یا نماینده وی و با
حضور رییس شورای‌اسلامی استان و دو نفر از نمایندگان آن استان به انتخاب مجلس با
شرایط مندرج در ماده (4) قانون و (6) این‌آیین‌نامه تطبیق داده شده و مراتب پذیرش
اعلام و در صورت عدم تطبیق مراتب به ذی‌نفع ابلاغ خواهد شد.
ماده 8 ـ متقاضیان پذیرفته نشده پس از ابلاغ نتیجه حق دارند ظرف پنج روز اعتراض
خود را به نماینده رییس‌قوه قضاییه در استان تسلیم کنند. اعتراضات وارده در جلسه
موضوع ماده (3) قانون بررسی و در صورت نرسیدن‌پاسخ ظرف پنج روز متقاضی می‌تواند به
دیوان عدالت اداری شکایت کند. رسیدگی به این‌گونه شکایت‌ها در دیوان‌عدالت اداری‌،
خارج از نوبت خواهد بود.
ماده 9 ـ پس از تهیه فهرست متقاضیان واجد شرایط مقرر در ماده (4) قانون‌، برای
تعیین اعضای هیأت مراتب‌از طریق رسانه‌های جمعی آگهی و در یکی از سالنهای عمومی
شهر جلسه قرعه‌کشی تشکیل خواهد شد. پس ازانتخاب کلیه اعضا، قرعه‌کشی برای تعیین
اعضای اصلی و علی‌البدل مجدداً انجام خواهد شد.
ماده 10 ـ تعداد اعضای اصلی و علی‌البدل هیأت هر استان مطابق ماده (5) قانون
براساس جمعیت هر استان‌طبق آخرین سرشماری مرکز آمار ایران‌، تعیین می‌گردد. تعداد
اعضای هیأت استان تهران پانصد نفر است که دو سوم(2.3) آن اعضای اصلی و یک سوم
(1.3) آن اعضای علی‌البدل می‌باشند.
ماده 11 ـ تعداد متقاضیان عضویت در هیأت در مرحله اول قرعه‌کشی باید ده درصد (10%)
بیشتر از نصابلازم ( جمع اعضای اصلی و علی‌البدل‌) باشد و چنانچه تعداد متقاضیان
در مرحله اول به نصاب لازم نرسد درمرحله دوم چنانچه تعداد متقاضیان برابر تعداد
اعضای اصلی هیأت باشد بدون قرعه‌کشی متقاضیان مزبور،اعضای‌هیأت منصفه به حساب
خواهند آمد.
ماده 12 ـ قرعه‌کشی به نحوی انجام می‌شود که حتی‌المقدور سهم هر یک از اقشار در
هیأت مساوی باشد.
ماده 13 ـ حضور حداقل دو نفر از ناظرین موضوع ماده (3) قانون در مراسم قرعه‌کشی
الزامی است‌. درصورت عدم حضور، مراتب به دستگاه متبوع ناظر برای اقدام مقتضی اعلام
خواهد شد.
ماده 14 ـ صورتجلسه نتیجه قرعه‌کشی و اسامی اعضای هیأت پس از مشخص شدن اعضای اصلی
وعلی‌البدل از طریق رسانه‌های مذکور در ماده (4) این آیین‌نامه طبق کاربرگ شماره
(3) به اطلاع عموم می‌رسد.

فصل سوم - تشکیل هیأت و استقرار آن
ماده 15 ـ پس از انتخاب اعضای هیأت‌، اولین جلسه هیأت در هر استان بنا به دعوت
نماینده رییس قوه قضاییه‌و با حضور رییس شورای اسلامی استان و دو نفر از نمایندگان
استان در مجلس شورای اسلامی و با حضور دو سوم‌ (2.3) اعضای هیأت‌، رسمیت یافته و
تصمیمات آن با اکثریت مطلق آرای اعضای حاضر هیأت معتبر است‌.
ماده 16 ـ هیأت هر استان در اولین جلسه خود یکی از اعضای خود را برای مدت دو سال
به عنوان دبیر انتخاب‌می‌کند.
ماده 17 ـ دبیر هیأت‌، رییس دبیرخانه هیأت است و مسؤولیت کلیه امور اداری و مالی
هیأت را برعهده دارد.
ماده 18 ـ دبیر هیأت درخصوص اموال هیأت امین محسوب و درصورت تعدی و تفریط مسؤول
خسارات‌وارده به هیأت می‌باشد.
ماده 19 ـ کلیه مکاتبات رسمی‌، دعوتنامه‌ها و اسناد و اوراق مالی با امضای دبیر و
مهر هیأت معتبر است‌.
ماده 20 ـ کمکهای اهدایی به هیأت تحویل دبیرخانه هیأت خواهد شد و براساس دستور و
حواله دبیر هزینه‌خواهد شد. قبل از انتخاب دبیر هیأت‌، موقتاً کمکهای اهدایی در
اختیار نماینده رییس قوه قضاییه قرار خواهد گرفت‌که پس از انتخاب دبیر تحویل وی
می‌شود.
ماده 21 ـ تا تهیه مکان مناسب برای هیأت‌، استانداری محل مناسبی را در اختیار
دبیرخانه هیأت هر استان‌قرار خواهد داد.
ماده 22ـ اعضای هیأت در اولین جلسه و پس از رسمیت آن مراسم تحلیف را به جای
می‌آورند. برای اجرای‌مراسم سوگند کلیه اعضا قیام و عبارات سوگند را که توسط یکی
از اعضا با صدای بلند قرائت می‌شود تکرار می‌کنند.در پایان نسخه‌ای از سوگندنامه
به امضای هریک از اعضا می‌رسد و در دبیرخانه هیأت نگهداری می‌شود.
اعضایی که در جلسه اول حضور ندارند در اولین فرصت ممکن مراسم فوق را در حضور دبیر
هیأت به جایمی‌آورند.
متن سوگند به شرح ذیل است‌:
اکنون که اینجانب به عضویت هیأت منصفه انتخاب شده‌ام دربرابر قرآن مجید به خداوند
قادر متعادل سوگند یادکرده و با تکیه بر شرف انسانی خویش تعهد می‌کنم که در انجام
وظایف در هیأت منصفه جانب عدالت و انصاف رانگاه دارم و بدون در نظر گرفتن
گرایش‌های شخصی و گروهی و با رعایت صداقت و تقوی امانتی را که از طرف عموم‌به من
اعطاء شده را محترم شمارم و خداوند را در همه حال ناظر و شاهد اعمال خود بدانم و
در اجرای این وظیفه‌خطیر در احقاق حق و ابطال باطل بکوشم‌.

فصل چهارم - نحوه حضور هیأت در دادگاه و چگونگی اتخاذ تصمیم در آن
ماده 23 ـ تعداد اعضای هیأت هر محاکمه در تهران بیست و یک نفر و در سایر مراکز
استانها چهارده نفر است که‌براساس قرعه‌کشی از میان اعضای هیأت هر استان انتخاب
می‌شود.
ماده 24 ـ رییس دادگاه مربوط موظف است پانزده روز قبل از تشکیل جلسه دادگاه مراتب
را برای تعیین‌اعضای هیأت به دبیر هیأت هر استان ابلاغ کند. دبیر هیأت موظف است در
موعد مقرر توسط قاضی‌، اعضای هیأترا معرفی کند به نحوی که ده روز قبل از برگزاری
جلسه دادگاه اعضای هیأت مشخص شده‌باشند، در موارد فوری‌رعایت این موعد لازم نیست‌.
ماده 25 ـ دبیر هیأت هر استان با دعوت از نمایندگان دادگستری و شورای شهر مرکز
استان و وکیل یا نماینده‌متهم و شاکی‌، قرعه‌کشی برای انتخاب اعضای هیأت دادگاه را
انجام می‌دهد.
تبصره ـ حضور نمایندگان دادگستری و شورای شهر در مراسم قرعه‌کشی الزامی است و
مراتب عدم حضوراین افراد برای اقدام مقتضی به دستگاه ذی‌ربط اعلام می‌گردد.
ماده 26 ـ قرعه‌کشی به نحوی انجام می‌شود که ترکیب هیأت هر دادگاه متنوع باشند و
با حضور اقشار مختلف‌تشکیل شود و از هر صنف نباید بیش از دو نفر عضویت داشته باشد.
ماده 27 ـ نصاب رسمیت جلسه هیأت در دادگاههای تهران یازده (11) نفر و در استانها
نه (9) نفر است وتصمیمات هیأت با اکثریت مطلق آرای اعضای حاضر معتبر است‌.
ماده 28 ـ اعضای هیأت در هر محاکمه ثابت بوده و موظف هستند تا پایان جلسات
دادگاهها حضور داشته‌باشند.
ماده 29 ـ اعضای هیأت موظف به حضور در جلسات دادگاه هستند. غیبت اعضا جز در موارد
مقرر در ماده‌(116) قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور کیفری ـ
مصوب 1378 ـ غیرموجه تلقی و چهارجلسه غیبت متوالی یا شش جلسه متناوب با حکم دادگاه
مربوط منجر به دو سال محرومیت از عضویت در هیأت‌می‌شود.
ماده 30 ـ در موارد موجه‌، عضو هیأت موظف است دو روز قبل از تشکیل جلسه دادگاه
مراتب معذوریت خوداز حضور در دادگاه را به طور کتبی و مستدل به استحضار دادگاه
برساند. در مواردی که سبب عذر در این دو روز اتفاق‌بیفتد در اولین فرصت ممکن باید
مراتب به اطلاع دادگاه رسانده شود. در غیراین صورت عذر وی غیرموجه‌محسوب می‌شود.
ماده 31 ـ با توجه به ماده (11) قانون و ماده (46) قانون آیین دادرسی دادگاههای
عمومی و انقلاب در امورکیفری ـ مصوب 1378 ـ اعضای هیأت در موارد زیر باید از عضویت
در هیأت دادگاه امتناع کنند و طرفین پرونده هم‌می‌توانند آنان را رد کنند:
الف ـ وجود قرابت نسبی یا سببی تا درجه سوم از هر طبقه بین عضو هیأت با یکی از
طرفین دعوا یا اشخاصی کهبه نحوی در امر جزایی دخالت دارند.
ب ـ عضو هیأت قیم یا مخدوم یکی از طرفین باشد یا یکی از طرفین مباشر یا متکفل امور
عضو هیأت یا همسروی باشد.
ج ـ عضو هیأت یا همسر یا فرزندان وی وارث یکی از اشخاصی باشد که در امر جزایی
دخالت دارند.
د ـ عضو هیأت در همان پرونده جزایی قبلاً اظهارنظر ماهوی کرده یا شاهد یکی از طرفین
باشد.
ه¨ ـ بین عضو هیأت یا همسر یا فرزندان وی و یکی از طرفین دعوی حقوقی و جزایی مطرح
باشد یا در سابق مطرحبوده و از تاریخ صدور حکم قطعی دو سال نگذشته باشد.
و ـ عضو هیأت یا همسر و فرزندان وی نفع شخصی در موضوع مطروحه داشته باشند.
ماده 32 ـ سؤالات اعضای هیأت در دادگاه برای طرح به رییس دادگاه تسلیم می‌شود.
ماده 33 ـ بلافاصله پس از اعلام ختم دادرسی توسط رییس دادگاه‌، اعضای هیأت به صورت
محرمانه ومنحصراً با حضور اعضای هیأت وارد شور شده و درخصوص بزهکاری یا عدم بزهکاری
و استحقاق تخفیف یا عدم‌استحقاق تخفیف در مجازات متهم اتخاذ تصمیم نموده و نظر
کتبی خود را به رییس دادگاه تسلیم می‌نمایند.صورتجلسه اتخاذ تصمیم هیأت هر دادگاه
به امضای حاضرین اعم از موافق و مخالف می‌رسد.
تبصره ـ درصورت تشخیص هیأت دعوت از قاضی دادگاه جهت مشورت بلامانع است‌.
ماده 34 ـ در مواردی که عضو هیأت منصفه دادگاه کارمند دولت باشد حضور او در ساعات
اداری در جلسات‌دادگاه در حکم حضور در محل کار تلقی می‌گردد.
محمدرضا عارف - معاون اول رییس جمهور