آیین نامه اجرایی ماده (108) تنفیذی قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران موضوع ماده (20) قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران ـ مصوب 1383ـ

آیین‌نامه اجرایی ماده (108) تنفیذی قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی‌،
اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران موضوع ماده (20) قانون برنامه چهارم توسعه
اقتصادی‌، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران ـ مصوب 1383ـ

شماره‌ : .27917ت‌33398هـ

تاریخ : 1384.05.08
وزارت کشاورزی - وزارت جهادسازندگی - وزارت نیرو
سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور
هیأت وزیران در جلسه مورخ 1384.4.8 بنابه پیشنهاد مشترک وزارتخانه‌های جهادکشاورزی
و نیرو وسازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور و به استناد ماده (108) تنفیذی قانون
برنامه سوم توسعه اقتصادی‌،اجتماعی و فرهنگی جمهور اسلامی ایران موضوع ماده (20)
قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی‌، اجتماعی‌و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران ـ مصوب
1383ـ آیین‌نامه اجرایی ماده یادشده را به شرح زیر تصویب‌نمود:

آیین‌نامه اجرایی ماده (108) تنفیذی قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی‌، اجتماعی و
فرهنگی جمهوری اسلامی ایران موضوع ماده (20) قانون برنامه چهارم توسعه
اقتصادی‌، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران ـ مصوب 1383ـ
ماده 1 - مفاهیم و تعاریفی که در این آیین‌نامه به کار رفته است عبارتند از :
1 - اراضی بزرگ با مقیاس اقتصادی‌:
مقدار زمین مستعد با آب قابل تأمین و قابل استفاده ای که دارای توجیه اقتصادی
می‌باشد و جهت تولیدانبوه و براساس ضوابط این آیین‌نامه واگذار می‌گردد.
2 - عرصه‌های منابع طبیعی و دولتی قابل احیاء و بهره برداری کشاورزی‌:
آن دسته از اراضی ملی‌، موات و دولتی بلامعارض که با توجه به مطالعات انجام
گرفته‌، دارای استعدادتولید اقتصادی و بهره‌برداری محصولات بخش‌های مختلف کشاورزی
دامی است‌.
3 - نیروهای متخصص‌: فارغ التحصیلان آموزشگاه‌ها، هنرستان‌ها، آموزشکده‌ها و
دانشکده‌های‌کشاورزی‌، منابع طبیعی‌، دام پزشکی و امور آب‌، دام و آبزیان می‌باشد.
جوانان روستایی فاقد شغل‌، بی زمین و کم زمین دارای مدرک تحصیلی دیپلم و پایین تر،
پس از طی‌دوره‌های آموزشی و کسب مهارت در امور کشاورزی نیز متخصص تلقی شده و در
اولویت قرار می‌گیرند.
4 - کارآفرینان‌: کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی که هدف موضوع فعالیت‌های آنها ایجاد
فرصت‌های‌شغلی و تجهیز منابع بالقوه برای تولید در بخش کشاورزی بوده و دارای
توانایی لازم درامور طرح‌های تولیدی‌موضوع بند (5) این ماده می باشند.
5 - طرح‌های مختلف تولیدی اقتصادی‌: طرح‌های مدون زراعی و باغبانی‌، تولید چوب‌،
دام‌، طیور،آبزیان و سایر طرح‌های تولیدی کشاورزی و صنایع تبدیلی و تکمیل‌.
6 - احیا و تبدیل به احسن‌: عملیات اجرایی موردنیاز طرح‌های مختلف طرح‌های تولیدی
موضوع بند(5) ماده (1) این آیین‌نامه‌.
7 - شروع دوره بهره‌برداری‌: زمانی که عملیات اجرایی طرح وتبدیل‌به‌احسن مطابق
مندرجات طرح‌مصوب تولیدی خاتمه یافته وتبدیل به احسن آن مورد تاییدمرجع واگذاری
قرارگرفته باشد.
ماده 2 - تشخیص متخصصان و کارآفرینان با رعایت مفاد ماده (7) به عهده مرجع واگذاری
موضوع ماده(5) این آیین‌نامه می‌باشد.
ماده 3 - ضوابط تشخیص اراضی بزرگ با مقیاس اقتصادی عبارتند از:
1 - براساس استعداد و قابلیت اراضی‌، منابع آب قابل تامین‌، هزینه‌های تولید و
ارزش اقتصادیمحصولات تولیدی در مناطق مختلف کشور، میزان اراضی مشخص خواهد شد و
ارزش محصولات تولیدی‌نسبت به هزینه‌های تولید، بر اساس عرف محل‌، مثبت باشد و
منابع آب تخصیص یافته به زمین درشرایط‌عادی برای عمل آوری محصول در حد یادشده
تکافو نماید.
2 - حداقل مساحت اینگونه اراضی در مناطق مختلف کشور پنجاه هکتار می‌باشد.
3 - تشخیص اراضی بزرگ با مقیاس اقتصادی به درخواست متقاضی و تایید مرجع واگذاری
زمینخواهد بود
ماده 4 - مرجع تعیین اراضی مستعد قابل واگذاری‌:
به منظور هماهنگی در تعیین میزان اراضی مستعد قابل واگذاری جهت اجرای طرح‌های
مختلف تولیدی‌موضوع این آیین‌نامه با استفاده از مطالعات انجام شده و براساس
کاربری و استعداد اراضی و مقدار آب قابلاستحصال کارگروه هماهنگی مرکب از نمایندگان
وزارتخانه‌های جهادکشاورزی‌، نیرو و نماینده استاندار درمناطق و استانها تشکیل
می‌گردد تا در چهارچوب وظایف قانونی هر دستگاه نسبت به تعیین اراضی مستعد،هماهنگی
لازم به‌عمل آید.
تبصره - در مناطق چهارگانه تحت نظارت و مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست‌، هماهنگی
لازم باسازمان به عمل خواهد آمد و محدوده‌های تعیین شده برای واگذاری در هر استان
سالانه به آگاهی عمومی‌خواهد رسید.
ماده 5 - مرجع واگذاری اراضی برای طرح‌های مختلف تولیدی موضوع بند (5) ماده (1)
این آیین‌نامه‌مطابق قوانین و مقررات و آیین‌نامه‌های موجود حسب مورد وزارت
جهادکشاورزی خواهد بود.
ماده 6 - هرگونه واگذاری زمین به منظور اجرای طرح‌های مختلف تولیدی موضوع بند (5)
ماده (1) این‌آیین‌نامه به مرتع‌داران منوط به اصلاح طرح مربوط‌، یا اصلاح و یا
ابطال پروانه بهره برداری و لغو حق بهره‌برداری عرفی می‌باشد.
تبصره 1 - میزان اراضی واگذاری به هر یک از مرتع‌داران و بهره برداران عرفی در
صورت اصلاح طرح‌،اصلاح و با ابطال پروانه و تبدیل دامداری سنتی به صنعتی حسب مورد
حداکثر تا سه برابر عرف محل‌می‌باشد.
تبصره 2 - درصورت ابطال پروانه بهره برداری به هر خانوار بهره بردار حداکثر سه
برابر عرف محل فقط‌برای یکبار در ییلاق یا قشلاق زمین واگذار می‌شود.
تبصره 3 - به عشایر فقط در قالب طرح اسکان عشایر زمین کشاورزی واگذار می‌شود.
ماده 7 - ضوابط واگذاری و فروش به شرح زیر است‌:
1 - اولویت‌های موضوع بند (الف‌) ماده (108) قانون برنامه سوم به ترتیب عبارتند
از:
الف - تشکل‌های مختلف تولیدی با اولویت تشکل‌های متخصصان ساکن در روستا
ب ـ کارآفرینان
ج - سایر متقاضیان
تبصره 1 - به متخصصانی که متقاضی زمین به صورت فردی هستند حداقل زمین مقرر در بند
(2) ماده‌(3) این آیین‌نامه و به کارآفرینان متقاضی انفرادی‌، حداکثر معادل پنج
برابر میزان مذکور زمین واگذارمی‌گردد.
تبصره 2 - میزان زمین قابل واگذاری به تشکل‌های مختلف تولیدی کشاورزی‌، به تناسب
تعداد سهامدارو تخصص آنان حداکثر دو هزار هکتار می‌باشد.
2 - اولویت‌های موضوع بند (ب‌) ماده (108) قانون برنامه سوم به ترتیب عبارتند از:
الف - مرتع‌داران و بهره برداران عرفی وعشایری مشمول مفاد ماده (6) این آیین‌نامه
و تبصره‌های ذیل آن‌.
ب - سایر متقاضیان طرح‌های تولیدی موضوع بند (5) ماده (1) این آیین‌نامه‌.
تبصره 1 - واجدین شرایط بندهای (1) و (2) این ماده که جزء ایثارگران هستند در
شرایط مساوی دراولویت قرار دارند.
تبصره 2 - در مناطق مرزی و در مناطقی که به لحاظ امنیتی برای نظام جمهوری اسلا می
ایران اهمیتویژه ای دارد، واجدین شرایط بندهای (1) و (2) این ماده که حاضر به
سکونت در محل باشند در اولویت‌قرار خواهند گرفت‌.
3 - نحوه قیمت گذاری به شرح زیر است‌:
ملاک برای تقویم اراضی‌، قیمت منطقه ای (ارزش معاملاتی‌) می‌باشد که در ابتدای
واگذاری مرجع‌واگذاری از اداره امور اقتصادی و دارایی محل استعلام و متناسب با
قابلیت و استعداد اراضی معادل دو برابرقیمت منطقه ای تعیین نماید درصورتی که در
زمان واگذاری قیمت منطقه‌ای اراضی موردنظر تعیین نشدهباشد، وزارت اموراقتصادی و
دارایی مکلف است ظرف یک ماه پس از اعلام و درخواست مرجع واگذاری‌قیمت منطقه ای
اراضی را تعیین و مراتب را اعلام نماید.
تبصره - واگذاری قطعی اراضی کشاورزی به دامداران‌، مرتع‌داران و بهره برداران عرفی
و عشایری بارعایت مفاد ماده (6) این آیین‌نامه و تبصره‌های ذیل آن رایگان خواهد
بود.
4 - ضوابط فروش به شرح زیر است‌:
1 - واجدین شرایط بایستی تقاضا یا طرح‌های مختلف تولیدی اقتصادی موضوع بند (5)
ماده (1) خودرا جهت تصویب به مرجع واگذاری ارایه نمایند.
2 - مرجع واگذاری با رعایت شروط زیر نسبت به انعقاد قرارداد بیع اقدام می نماید:
الف - مجریان طرح‌های مختلف تولیدی موضوع این آیین‌نامه موظفند ظرف مدت معین که
حسب‌تشخیص مرجع واگذاری مشخص می‌شود اراضی واگذاری موضوع قرارداد را به نحو احسن
براساس طرحمصوب احیاء و عمران نمایند، درصورتی‌که بنابه تشخیص مرجع مذکور بدون عذر
موجه در ظرف مدت مقررنسبت به اجرای طرح اقدام نکنند، قرارداد بیع فسخ شده تلقی و
اراضی عینا" به دولت مسترد می‌گردد.
تشخیص عذر موجه به تشخیص مرجع واگذاری ذی ربط می‌باشد.
ب - مرجع واگذاری پس از اجرای طرح و بعد از شروع دوره بهره برداری قیمت اراضی را
به اقساط‌حداکثر پنج ساله دریافت و پس از دریافت آخرین قسط و اتمام احیاء کل اراضی
مکلف به انتقال قطعی‌اراضی به مجری طرح می‌باشد.
ج - مجریان طرح‌ها در طول مدت اجرای طرح و قبل از انتقال قطعی‌، حق واگذاری و فروش
اراضی‌موضوع قرارداد را به هیچ وجه ندارند.
د - نظارت بر مراحل اجرای طرح و تشخیص شروع دوره بهره برداری و اتمام احیاء اراضی
و براساس‌طرح مصوب‌، به عهده مرجع واگذاری می‌باشد.
هـ - نمونه قرارداد بیع موضوع این آیین‌نامه مشتمل بر تعهدات طرفین‌، شروط ضمن
عقد، چگونگی‌ارزیابی و پرداخت هزینه‌های انجام شده درخصوص قراردادهای فسخ شده و
غیره با رعایت ضوابط ومقررات این آیین‌نامه توسط مرجع واگذاری تهیه و پس از تایید
وزیر قابل اجرا خواهد بود.
3 - ادارات ثبت اسناد و املاک و دفاتر اسناد رسمی مکلفند نسبت به ثبت قرارداد بیع
با مجریان‌طرح‌های تولیدی موضوع این آیین‌نامه حسب درخواست مرجع واگذاری اقدام
نمایند.
4 - کلیه هزینه‌های مربوط به صدور اسناد و نقل و انتقال اراضی به عهده مجریان
طرح‌ها خواهد بود.
5 - حمایت‌ها:
1 - دستگاه‌های اجرایی ذی ربط موظفند براساس نتایج مطالعات هر منطقه برای اراضی
مستعد،طرح‌های تولیدی مناسب را تهیه و به صورت رایگان در اختیار متقاضیان واجد
شرایط این آیین‌نامه قراردهند.
2 - عملیات زیربنایی (آب و خاک‌) داخل محدوده‌های واگذاری و سایر عملیات اجرایی
طرح‌های مذکوربا استفاده از تسهیلات بانکی از جمله تسهیلات موضوع ماده (106) قانون
برنامه سوم و سرمایه کارآفرینان‌انجام خواهد شد.
3 - وزارتخانه‌های نیرو، صنایع‌، جهاد کشاورزی و تعاون موظفند در صدور مجوزهای
مربوط‌،اولویت‌های لازم برای مجریان طرح‌های موضوع این آیین‌نامه قایل شوند.
4 - کلیه بانک‌های کشور مکلفند اراضی و اعیان طرح‌های موضوع این آیین‌نامه را به
عنوان رهن و وثیقه‌پذیرفته و با اولویت نسبت به اعطای تسهیلات اعتباری اقدام
نمایند.
مرجع واگذاری نیز مکلف است اراضی را در رهن بانک عامل قرارداده و در صورت فسخ
معامله بانکمرتهن به پذیرش تعهدات مجری قایم مقام مجری طرح خواهد بود.
5 - سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور اعتبارات جاری موردنیاز جهت اجرای این
آیین‌نامه را دربودجه سالانه دستگاه‌های ذی ربط برای طی مراحل تصویب پیش بینی
خواهدنمود.
محمدرضا عارف - معاون اول رئیس جمهور