آیین نامه اجرایی بندهای (الف )، (ب )، (ج ) و (د) ماده (121) تنفیذی قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران موضوع ماده (20) قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی ، اجتماعی و
آییننامه اجرایی بندهای (الف)، (ب)، (ج) و (د) ماده (121) تنفیذی قانون
برنامه سوم توسعه اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران موضوع ماده (20)
قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و
فرهنگی جمهوری اسلامی ایران ـ مصوب 1383ـ
شماره : .27931ت33400هـ
تاریخ : 1384.05.08
سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور
هیأت وزیران در جلسه مورخ 1384.4.8 بنا به پیشنهاد سازمان مدیریت و برنامه ریزی
کشور ووزارتخانههای کار و اموراجتماعی، بازرگانی، کشور، نفت، صنایع و معادن،
نیرو، موسسه استاندارد وتحقیقات صنعتی ایران و سازمان حفاظت محیط زیست و به استناد
ماده (121) تنفیذی قانون برنامه سومتوسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری
اسلامی ایران، موضوع ماده (20) قانون برنامه چهارم توسعهاقتصادی، اجتماعی و
فرهنگی جمهوری اسلامی ایران ـ مصوب 1383 ـ آییننامه اجرایی ماده یاد شده را
بهشرح زیر تصویب نمود:
آییننامه اجرایی بندهای (الف)، (ب)، (ج) و (د) ماده (121) تنفیذی قانون برنامه
سوم توسعه اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران موضوع
ماده (20) قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و
فرهنگی جمهوری اسلامی ایران ـ مصوب 1383ـ
فصل اول - کلیات
ماده 1 - در این آییننامه، اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط به کار می روند:
1- تجهیزات انرژی بر :
که از این پس به اختصار، تجهیزات نامیده می شوند، شامل وسایل، ماشینآلات و
کالاهایی است که دربخشهای مختلف، اعم از صنعت، کشاورزی، تجاری، خانگی، حملو
نقل، عمومی و جز اینها به کار گرفتهمی شوند و مصرف کننده یا تبدیل کننده انرژی
هستند.
2- سیستم انرژی بر:
که از این پس به اختصار، سیستم نامیده میشود، شامل تمام فرآیندهای تولیدی و
خدماتی و تأسیساتصنعتی و غیر صنعتی است که در آن انرژی مصرف، تبدیل یا منتقل
میشود.
3- معیارها و مشخصات فنی:
استاندارد مصرف، بازده و شدت انرژی در تجهیزات، سیستمها و سایر ویژگیهای فنی
آنها که به نحوی بامصرف انرژی مرتبط باشد.
4- بر چسب مصرف انرژی:
صفحه حاوی اطلاعات مربوط به مصرف انرژی و یا بازده انرژی در هر کالاو مقایسه آن با
معیارهایمصوب که قابل نصب بر روی کالاها باشد.
5- تجهیزات به سه گروه به شرح زیر تقسیم می شوند:
الف - تجهیزات برقی: کلیه کالاها و دستگاههای مصرف کننده برق.
ب - تجهیزات نفتی: تمام کالاها و دستگاههای مصرف کننده فرآوردههای نفتی انرژی
زا.
ج - تجهیزات گازی: تمام کالاها و دستگاههای مصرف کننده گاز.
در صورتی که وسیلهای مصرف کننده چند نوع حامل انرژی باشد، در گروهی قرار خواهد
گرفت که به طورعمده، مصرف کننده آن نوع حامل انرژی باشد.
6- سیستمها به چهار گروه، به شرح زیرتقسیم می شوند:
الف - سیستمهای مصرف کننده برق: فرآیندهای مصرف کننده برق و سیستمهای صنعتی،
عمومی وخدماتی، که به طور عمده مصرف کننده انرژی برق می باشند، از قبیل فرآیندهای
متعلق به صنایع نساجی وپوشاک، فلزی، و ریخته گری و متالوژی، برق و الکترونیک.
ب - سیستمهای مصرف کننده نفت و گاز: فرآیندهای مصرف کننده نفت و گاز و سیستمهای
صنعتیعمومی و خدماتی، که به طور عمده مصرف کننده فرآوردههای نفتی انرژی زا و
گاز میباشند، از قبیلفرآیندهای صنایع غذایی، شیمیایی، سلولوزی، کانی غیر فلزی
و متالوژی.
ج - نیروگاهها.
د - پالایشگاهها.
تبصره - درباره مواردی که در این ماده به آنها اشاره نشده است، در کارگروه موضوع
ماده (2) اینآییننامه، تصمیم گیری خواهد شد.
فصل دوم - وضع ضوابط، استانداردها و مشخصات فنی
ماده 2 - کارگروه: متشکل از نمایندگان وزارت نیرو، وزارت نفت، سازمان حفاظت محیط
زیست،موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی، وزارتخانه یا سازمان ذی ربـط - حســب
مورد - میباشد، که وظیفهتصویب معیارها و مشخصات فنی را به عهده خواهد داشت و
دبیرخانه آن - حسب مورد - در وزارت نیرو یاوزارت نفت مستقر خواهد شد، نمایندگان
وزارت نیرو و وزارت نفت - حسب مورد - به عنوان روسایگروهها، انجام وظیفه می کنند.
ماده 3 - وزارت نیرو موظف است با مشارکت مستقیم موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی
ایران ووزارتخانههای ذی ربط، با انجام کار تخصصی و کارشناسی لازم، نسبت به تهیه
مشخصات فنی و معیارها، درخصوص تجهیزات مندرج در بند (5) ماده (1)، نیز سیستمهای
مندرج در بند (6) ماده (1) این آییننامه،اقدام و برای تصویب به کار گروه پیشنهاد
نماید.
ماده 4 - وزارت نفت موظف است با مشارکت مستقیم موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی
ایران ووزارت صنعتی ذی ربط، با انجام کار تخصصی و کارشناسی لازم، نسبت به تهیه
مشخصات فنی و معیارها درخصوص تجهیزات بند (5) ماده (1)، و نیز سیستمهای مندرج در
بند(6) ماده (1) این آییننامه، اقدام و برایتصویب به کار گروه پیشنهاد نماید.
ماده 5 - وزارتخانههای نیرو و نفت موظفند با توجه به اولویت تجهیزات و سیستمهایی
که انرژیبیشتری مصرف می کنند، یا امکان دستیابی به بهینه سازی در آنها سریع تر
میباشد، معیارها و مشخصاتفنی مربوط را به تدریج، طی دوره برنامه تهیه و به کار
گروه ارسال نمایند.
ماده 6 - رؤسای کارگروهها موظفند تا پایان تصویب معیارها و مشخصات فنی تمام
تجهیزات وسیستمها، با توجه به پیشنهادهای رسیده، تشکیل جلسه دهند و به بررسی و
تصویب پیشنهادهای مذکوراقدام کنند و حداکثر یک هفته پس از تصویب، موارد را به
موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ارسالنمایند.
ماده 7 - مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران مکلف است، علاوه بر درج مصوبات
کارگروهمربوط در استانداردهای ملی، آنها را همانند استانداردهای اجباری، با
رعایت مهلتهای قانونی آگهی برایاجرا به مبادی ذی ربط و به ویژه به وزارت
بازرگانی و گمرک ایران ابلاغ کند و بر اجرای الزامات قانونی مندرجدر آییننامه
نظارت نماید.
ماده 8 - وزارتخانههای نفت و نیرو موظفند، با همکاری موسسه استاندارد و تحقیقات
صنعتی ایران،سه سال پس از تصویب، معیارها و مشخصات فنی فوق را به روز نموده و به
تصویب کار گروه برسانند.
ماده 9 - همه تولید کنندگان و وارد کنندگان تجهیزات و سیستمهای موضوع این
آییننامه، ملزم بهرعایت معیارها و مشخصات مصوب کار گروه می باشند و موسسه
استاندارد تحقیقات صنعتی ایران، علاوه برالزامات این آییننامه، با استفاده از
اختیارات خود، نظارت بر اجرای این معیارها را برعهده دارد.
ماده 10 - موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران، موظف است نسبت به بازرسی،
نمونه برداری وآزمون تمام تولیدات و واردات تجهیزات، اقدام و نظارت مستمر اعمال
نماید و در صورت عدم انطباقمحصولات با معیارها و مشخصات فنی مصوب کار گروه از
تولید یا ورود آن جلوگیری نماید.
ماده 11 - وزارتخانههای نیرو، نفت، صنایع و معادن موظفند در صورت درخواست موسسه
استاندارد وتحقیقات صنعتی ایران، در انجام فعالیتهای بازرسی، نظارت و
آزمایشهای مربوط به معیارها و مشخصاتفنی تجهیزات، همکاری لازم را به عمل آورند.
ماده 12 - گمرک ایران موظف است با استعلام از موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی
ایران، نسبت بهتطبیق کالابا معیارها و مشخصات فنی مصوب کارگروه اقدام نماید و در
صورت عدم تطبیق با معیارها ومشخصات فنی مصوب کارگروه از ورود کالابه کشور جلوگیری
نماید.
تبصره - کالاهای وارداتی که گشایش اعتبار یا صدور بارنامه آنها، قبل از اعلام
معیارها و مشخصات فنیتوسط موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران، صورت گرفته
باشد،از شمول این ماده مستثنی می باشند.
فصل سوم - تعیین ساعات کار اصناف، واحدهای خدماتی و اجتماعی در ایام سال
ماده 13 - به منظور حفظ و صیانت از منابع انرژی کشور و با هدف بهبود الگوی مصرف
برق و برقراریانضباط اجتماعی، به ویژه در ماههای حداکثر مصرف برق، همه اصناف و
واحدهای خدماتی و اجتماعی (بهجز موارد مستثنا در این آییننامه) مکلفند ضمن کاهش
مصرف برق، ساعات کار را که از طرف مراجع ذیربط در این آییننامه به آنها ابلاغ
میگردد، رعایت نمایند.
ماده 14- ساعات کار اصناف و واحدهای خدماتی و اجتماعی موجود در هر استان، در فصول
مختلفسال، توسط کارگروهی متشکل از نمایندگان شرکتها یا ادارات تابعه
وزارتخانههای بازرگانی، نیرو و کشورتعیین میگردد.
تبصره 1 ـ کارگروه فوق در شهر تهران به ریاست وزارت بازرگانی تشکیل خواهد شد.
تبصره 2 - این طرح در سال اول، در شهرهای بزرگ، شامل تهران، اصفهان، شیراز،
مشهد، تبریز، کرج واهواز، ازسال دوم برای تمام مراکز استانها وازسال سوم برای
تمام شهرهای کشور، اجرا خواهد شد.
تبصره 3 - ساعات پایان کار اصناف، از طریق مجامع و اتحادیههای صنفی، به واحدهای
صنفی، برایاجرا ابلاغ میگردد، و در مناطقی که فاقد اتحادیههای صنفی می باشند،
مراتب از طریق بخشداریها وشهرداریها، به واحدهای صنفی ابلاغ میگردد.
تبصره 4 - ساعت پایان کار واحدهای خدماتی و اجتماعی غیر مشمول قانون نظام صنفی،
از طریقسازمانهای مسوول و ذی ربط آنها، برای اجرا ابلاغ میگردد.
ماده 15 - وزارت نیرو با همکاری مجامع و اتحادیههای صنفی و سازمانهای مسوول و ذی
ربط،موظف است ساعات کار تعیین شده برای مناطق طبق این آییننامه را، از طریق
رسانههای گروهی به اطلاععموم برساند.
ماده 16 - اصناف و واحدهای خدماتی و اجتماعی زیر، از شمول طرح تنظیم و رعایت ساعت
کارمستثنی می باشند:
الف - نانوائیها و فروشگاههای نان فانتزی
ب - رستورانها و قهوه خانهها، اغذیه فروشیها و محلهای صرف غذا و سالنهای
پذیرایی
ج - هتلها، متلها، مهمانخانهها، مسافر خانهها و پانسیونها
د- شعبههای نفت و جایگاههای فروش فرآوردههای نفتی و گاز
هـ ـ داروخانهها، مراکز بهداشتی و درمانی، مطب پزشکان و مراکز تشخیص پزشکی،
بیمارستانها،آزمایشگاهها، رادیولوژیها و سایر مراکز مشابه
و - مراکزمذهبی، فرهنگی وتفریحی، نظیرمساجد، حسینیهها، کتابخانهها و موزهها،
سینماها وتئاترز -سوپر مارکتها و خواربار فروشیها
ح - قنادیها و گل فروشیها
ط - تعاونیها و شرکتهای حمل و نقل مسافر
ی - از واحدهای صنفی: پنجر گیری و مکانیک اتومبیل با هماهنگی اتحادیههای ذی ربط
ک - آن دسته ازاصناف یا واحدهای خدماتی و اجتماعی که دایر بودن آنها به تشخیص
کارگروه موضوع ماده (14) اینآییننامه، پس از ساعت تعیین شده ضروری باشد.
ماده 17- تمام اصناف و واحدهای خدماتی و اجتماعی مشمول تعیین ساعت کار، به منظور
مشخصنمودن ساعات کار خود، موظف به نصب تابلو و علایمی که با همکاری وزارت نیرو و
مجامع و اتحادیههایصنفی تهیه میشود، در محل کار خود می باشند.
ماده 18 - وزارت نیرو موظف است برای تمام اصناف و واحدهای خدماتی و اجتماعی مشمول
اینآییننامه، که مصارف برق آنها بیش از ششصد (600)کیلو وات ساعت در ماه
میباشد، کنتور دو تعرفه نصبنماید و بعد از ساعت کار تعیین شده طبق این
آییننامه، تا پایان حداکثر بار مصرفی (با تشخیص وزارتنیرو)، نرخ برق مصرفی را
با پنجاه درصد (50%) افزایش محاسبه و اعمال نماید.
ماده 19 - مجامع و اتحادیههای صنفی، با همکاری ادارات اماکن نیروی انتظامی و
سازمان بازرسی ونظارت بر قیمت و توزیع کالاو خدمات، مسوول نظارت بر اجرای ساعات
کار تعیین شده موضوع اینآییننامه می باشند.
تبصره - در شهرها و بخشهایی که فاقد سازمانهای صنفی می باشند، مسوولیت نظارت بر
حسناجرای ساعات کار تعیین شده، بر عهده شهرداریها و بخشداریهاست.
ماده 20- به واحدهای صنفی که ساعات کار تعیین شده را رعایت ننمایند، برای بار اول
اخطار کتبیداده میشود و در صورت تکرار برای اعمال جریمه قانونی، به سازمان
بازرسی و نظارت بر قیمت کالاو توزیعکالاو خدمات معرفی می گردند.
ماده 21 - وزارت نیرو موظف است، سالانه گزارشی از نتایج و منافع حاصل از اجرای
این بند را به
وزیران تقدیم نماید.
فصل چهار - تعیین ساعات کار کارخانهها و صنایع و ضوابط مصرف
انرژی در ایام سال
ماده 22 - تمام مشترکین صنعتی برق، که میزان برق مصرفی آنها یک (1) مگاوات تا پنج
(5) مگاواتمیباشد، موظفند تعطیلات سالانه (غیر رسمی) و تعمیرات دوره ای مورد
نیاز واحدهای خود را، در فاصلهزمانی 15 تیر تا 15 شهریور هر سال، اجرا کنند و
برنامه زمان بندی شده آنرا به وزارت نیرو اعلام نمایند.
تبصره - در صورتی که مشترکین مذکور، ماهیت تولیداتشان فصلی باشد، با هماهنگی و
تاییدوزارتخانههای ذی ربط، از مفاد ماده فوق مستثنا می گردند.
ماده 23 - تمام مشترکین صنعتی برق، که انشعاب آنها از شبکه بیش از پنج (5) مگاوات
میباشد،موظفند تعطیلات سالانه (غیر رسمی) و تعمیرات اساسی مورد نیاز واحدهای خود
را با هماهنگی و تاییدوزارتخانه های متبوع در فاصله زمانی 15 تیر تا 15 شهریور هر
سال اجرا نمایند.
وزارتخانههای ذی ربط موظفند تعطیلات و تعمیرات کارخانهها و صنایع موضوع این بند
را حداکثر تاپایان اردیبهشت هر سال به وزارت نیرو اعلام نمایند.
تبصره - موارد استثنا در کمیسیونی با شرکت برق منطقهای و وزارتخانه صنعتی ذی ربط
تعیین خواهدشد و در موارد مرتبط با وزارت نفت - حسب مورد - به جای نماینده شرکت
برق منطقه ای، نماینده شرکتپخش فرآوردههای نفتی ایران یاشرکت ملیگازایران
درجلسهکمیسیون شرکت خوکرد.
ماده 24 - تمام مصرف کنندگان صنعتی گاز طبیعی و نیروگاهها، به استثنای استفاده
کنندگان از گازطبیعی به عنوان ماده اولیه، موظفند در صورت وجود سوخت جایگزین،
برنامه و مصرف سوخت سالانه خودرا، به نحوی تنظیم نمایند که ضمن استفاده از سایر
سوختها (با هماهنگی و تایید وزارت نفت)، مصرف گازطبیعی را در ماههای سرد (آذر
ماه لغایت پایان اسفند ماه) تا حد ممکن تقلیل دهند.
تبصره 1 - اجرای مفاد این ماده، منوط به تأمین سوخت مایع به اندازه کافی، برای
واحدهای مشمولخواهد بود.
تبصره 2 - مفاد این ماده در مورد شهرهایی اجرا خواهد شد که از نظر سازمان حفاظت
محیط زیستمشکل زیست محیطی نداشته باشند.
ماده 25 - در صورت عدم رعایت مواد (22)، (23) و (24) این آییننامه توسط مصرف
کنندگان انرژیمشمول، وزارتخانههای نفت و نیرو مجازند، نسبت به تنظیم برنامه
تأمین انرژی این واحدها اقدام نمایند.
ماده 26 - بهای انرژی مصرفی واحدهایی که مقررات مربوط به تنظیم برنامه فصلی را
رعایت کنند، درسایر اوقات غیر اوج مصرف، ارزان تر محاسبه خواهد شد.
فصل پنجم - مقررات رعایت موازین مصرف انرژی درساختمانها و
واحدهای بزرگ صنعتی وتجاری
ماده 27 - مقررات و ضوابط مربوط به رعایت موازین مصرف انرژی در طراحی و ساخت
ساختمانهادر بخش دولتی و غیر دولتی، به منظور پرهیز از اتلاف انرژی و تنظیم و
اجرای روشهای تشویقی در موردساختمانهای موجود، برای به کارگیری موازین مصرف
انرژی، توسط کار گروهی با مسوولیت وزیر مسکن وشهرسازی و عضویت نمایندگان وزیران
کشور، نفت، صنایع و معادن، نیرو، رییس سازمان مدیریت وبرنامهریزی کشور و سازمان
نظام مهندسی ساختمان کشور تهیه، تصویب و برای اجرا به دستگاههای اجراییکشور و
شهرداریها ابلاغ میشود.
تبصره 1 - سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور موظف است موازین مصوب کارگروه را برای
لازمالاجرا شدن شدن در طرحهای عمرانی ابلاغ نماید.
تبصره 2 - وزارت مسکن و شهرسازی با همکاری وزارت کشور و سازمانهای نظام مهندسی
ساختمان ،مسوولیت نظارت و کنترل اجرای مفاد این ماده را به عهده دارد و
دستگاههای اجرایی ذی ربط موظف بههمکاری در این زمینه هستند.
ماده 28- وزارتخانهها، سازمانها، موسسات و شرکتهای دولتی و دستگاههایی که شمول
قانون بر آنهامستلزم ذکر نام است، مانند شرکت ملی نفت ایران، همچنین شهرکهای
مسکونی و ساختمانهایی که قدرتالکتریکی خریداری شده توسط آنها، بیش از یک مگاوات
یا مصرف سالیانه انرژی آنها بیش از هزار(1000)متر مکعب معادل نفت میباشد، موظفند
حداکثر تا شش ماه پس از تصویب این آییننامه ،و بار دیگر سه سالبعد از آن، در
ساختمانهای بزرگ وابسته، نسبت به انجام ممیزی انرژی و عملیات لازم برای بهینه
سازیمصرف انرژی اقدام کنند و گزارش آن را به وزارتخانههای نیرو، نفت و سازمان
حفاظت محیط زیست -حسب مورد - ارسال نمایند.
ماده 29- واحدهای بزرگ صنعتی و تجاری که دیماند برق آنها بیش از پنج (5) مگاوات یا
مصرفسوخت سالانه آنها پنج هزار (5000) متر مکعب معادل نفت کوره یا بالاتر میباشد،
موظفند واحد مدیریتانرژی را در تشکیلات سازمانی خود ایجاد نمایند.
ماده 30 - واحدهای بزرگ صنعتی و تجاری موظفند زمینههای لازم را برای انجام ممیزی
انرژی توسطوزارت نفت و نیرو فراهم نمایند.
ماده 31 - تا زمان تعیین و تصویب معیار مصرف انرژی در فرآیندها و سیستمهای مصرف
کننده انرژیواحدهای بزرگ صنعتی باید، میزان مصرف انرژی خود را بر اساس
دستورالعملهای وزارتخانههای نفت ونیرو که نتیجه انجام ممیزی انرژی میباشد، طبق
برنامه زمان بندی ابلاغ شده کاهش دهند.
ماده 32- ضوابط و معیارها و مهلتهای مناسب توسط کار گروهی متشکل از سازمان
مدیریتوبرنامهریزی و وزارت نیرو یاوزارت نفت و وزارتخانه ذی ربط - حسب مورد -
تعیین خواهدشد.
ماده 33 - وزارتخانههای نفت و نیرو حسب مورد مجازند قیمت برق و گاز و فرآوردههای
نفتی مصرفیواحدهای صنعتی بزرگ (واحدهایی که سوخت سالانه آنها بیش از پنج هزار متر
مکعب معادل نفت کوره، یاقدرت مورد استفاده آنها بیش از پنج مگاوات است) که ضوابط
و معیارهای مصوب و اعلان شده موضوع ماده(121) قانون برنامه سوم را رعایت نمی
کنند، پس از اخطار واعطای فرصت مناسب حداقل یک سال برایتطبیق و اصلاح شرایط واحد
مزبور با آن ضوابط، حداکثر تا بیست درصد افزایش دهند.
افزایش قیمت فقط در فاصله انقضای مهلت داده شده تا زمانی که ضوابط و مقررات توسط
واحدهایمزبور رعایت نمیشود قابل اعمال خواهد بود.
محمدرضا عارف - معاون اول رئیس جمهور
برنامه سوم توسعه اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران موضوع ماده (20)
قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و
فرهنگی جمهوری اسلامی ایران ـ مصوب 1383ـ
شماره : .27931ت33400هـ
تاریخ : 1384.05.08
سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور
هیأت وزیران در جلسه مورخ 1384.4.8 بنا به پیشنهاد سازمان مدیریت و برنامه ریزی
کشور ووزارتخانههای کار و اموراجتماعی، بازرگانی، کشور، نفت، صنایع و معادن،
نیرو، موسسه استاندارد وتحقیقات صنعتی ایران و سازمان حفاظت محیط زیست و به استناد
ماده (121) تنفیذی قانون برنامه سومتوسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری
اسلامی ایران، موضوع ماده (20) قانون برنامه چهارم توسعهاقتصادی، اجتماعی و
فرهنگی جمهوری اسلامی ایران ـ مصوب 1383 ـ آییننامه اجرایی ماده یاد شده را
بهشرح زیر تصویب نمود:
آییننامه اجرایی بندهای (الف)، (ب)، (ج) و (د) ماده (121) تنفیذی قانون برنامه
سوم توسعه اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران موضوع
ماده (20) قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و
فرهنگی جمهوری اسلامی ایران ـ مصوب 1383ـ
فصل اول - کلیات
ماده 1 - در این آییننامه، اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط به کار می روند:
1- تجهیزات انرژی بر :
که از این پس به اختصار، تجهیزات نامیده می شوند، شامل وسایل، ماشینآلات و
کالاهایی است که دربخشهای مختلف، اعم از صنعت، کشاورزی، تجاری، خانگی، حملو
نقل، عمومی و جز اینها به کار گرفتهمی شوند و مصرف کننده یا تبدیل کننده انرژی
هستند.
2- سیستم انرژی بر:
که از این پس به اختصار، سیستم نامیده میشود، شامل تمام فرآیندهای تولیدی و
خدماتی و تأسیساتصنعتی و غیر صنعتی است که در آن انرژی مصرف، تبدیل یا منتقل
میشود.
3- معیارها و مشخصات فنی:
استاندارد مصرف، بازده و شدت انرژی در تجهیزات، سیستمها و سایر ویژگیهای فنی
آنها که به نحوی بامصرف انرژی مرتبط باشد.
4- بر چسب مصرف انرژی:
صفحه حاوی اطلاعات مربوط به مصرف انرژی و یا بازده انرژی در هر کالاو مقایسه آن با
معیارهایمصوب که قابل نصب بر روی کالاها باشد.
5- تجهیزات به سه گروه به شرح زیر تقسیم می شوند:
الف - تجهیزات برقی: کلیه کالاها و دستگاههای مصرف کننده برق.
ب - تجهیزات نفتی: تمام کالاها و دستگاههای مصرف کننده فرآوردههای نفتی انرژی
زا.
ج - تجهیزات گازی: تمام کالاها و دستگاههای مصرف کننده گاز.
در صورتی که وسیلهای مصرف کننده چند نوع حامل انرژی باشد، در گروهی قرار خواهد
گرفت که به طورعمده، مصرف کننده آن نوع حامل انرژی باشد.
6- سیستمها به چهار گروه، به شرح زیرتقسیم می شوند:
الف - سیستمهای مصرف کننده برق: فرآیندهای مصرف کننده برق و سیستمهای صنعتی،
عمومی وخدماتی، که به طور عمده مصرف کننده انرژی برق می باشند، از قبیل فرآیندهای
متعلق به صنایع نساجی وپوشاک، فلزی، و ریخته گری و متالوژی، برق و الکترونیک.
ب - سیستمهای مصرف کننده نفت و گاز: فرآیندهای مصرف کننده نفت و گاز و سیستمهای
صنعتیعمومی و خدماتی، که به طور عمده مصرف کننده فرآوردههای نفتی انرژی زا و
گاز میباشند، از قبیلفرآیندهای صنایع غذایی، شیمیایی، سلولوزی، کانی غیر فلزی
و متالوژی.
ج - نیروگاهها.
د - پالایشگاهها.
تبصره - درباره مواردی که در این ماده به آنها اشاره نشده است، در کارگروه موضوع
ماده (2) اینآییننامه، تصمیم گیری خواهد شد.
فصل دوم - وضع ضوابط، استانداردها و مشخصات فنی
ماده 2 - کارگروه: متشکل از نمایندگان وزارت نیرو، وزارت نفت، سازمان حفاظت محیط
زیست،موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی، وزارتخانه یا سازمان ذی ربـط - حســب
مورد - میباشد، که وظیفهتصویب معیارها و مشخصات فنی را به عهده خواهد داشت و
دبیرخانه آن - حسب مورد - در وزارت نیرو یاوزارت نفت مستقر خواهد شد، نمایندگان
وزارت نیرو و وزارت نفت - حسب مورد - به عنوان روسایگروهها، انجام وظیفه می کنند.
ماده 3 - وزارت نیرو موظف است با مشارکت مستقیم موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی
ایران ووزارتخانههای ذی ربط، با انجام کار تخصصی و کارشناسی لازم، نسبت به تهیه
مشخصات فنی و معیارها، درخصوص تجهیزات مندرج در بند (5) ماده (1)، نیز سیستمهای
مندرج در بند (6) ماده (1) این آییننامه،اقدام و برای تصویب به کار گروه پیشنهاد
نماید.
ماده 4 - وزارت نفت موظف است با مشارکت مستقیم موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی
ایران ووزارت صنعتی ذی ربط، با انجام کار تخصصی و کارشناسی لازم، نسبت به تهیه
مشخصات فنی و معیارها درخصوص تجهیزات بند (5) ماده (1)، و نیز سیستمهای مندرج در
بند(6) ماده (1) این آییننامه، اقدام و برایتصویب به کار گروه پیشنهاد نماید.
ماده 5 - وزارتخانههای نیرو و نفت موظفند با توجه به اولویت تجهیزات و سیستمهایی
که انرژیبیشتری مصرف می کنند، یا امکان دستیابی به بهینه سازی در آنها سریع تر
میباشد، معیارها و مشخصاتفنی مربوط را به تدریج، طی دوره برنامه تهیه و به کار
گروه ارسال نمایند.
ماده 6 - رؤسای کارگروهها موظفند تا پایان تصویب معیارها و مشخصات فنی تمام
تجهیزات وسیستمها، با توجه به پیشنهادهای رسیده، تشکیل جلسه دهند و به بررسی و
تصویب پیشنهادهای مذکوراقدام کنند و حداکثر یک هفته پس از تصویب، موارد را به
موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ارسالنمایند.
ماده 7 - مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران مکلف است، علاوه بر درج مصوبات
کارگروهمربوط در استانداردهای ملی، آنها را همانند استانداردهای اجباری، با
رعایت مهلتهای قانونی آگهی برایاجرا به مبادی ذی ربط و به ویژه به وزارت
بازرگانی و گمرک ایران ابلاغ کند و بر اجرای الزامات قانونی مندرجدر آییننامه
نظارت نماید.
ماده 8 - وزارتخانههای نفت و نیرو موظفند، با همکاری موسسه استاندارد و تحقیقات
صنعتی ایران،سه سال پس از تصویب، معیارها و مشخصات فنی فوق را به روز نموده و به
تصویب کار گروه برسانند.
ماده 9 - همه تولید کنندگان و وارد کنندگان تجهیزات و سیستمهای موضوع این
آییننامه، ملزم بهرعایت معیارها و مشخصات مصوب کار گروه می باشند و موسسه
استاندارد تحقیقات صنعتی ایران، علاوه برالزامات این آییننامه، با استفاده از
اختیارات خود، نظارت بر اجرای این معیارها را برعهده دارد.
ماده 10 - موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران، موظف است نسبت به بازرسی،
نمونه برداری وآزمون تمام تولیدات و واردات تجهیزات، اقدام و نظارت مستمر اعمال
نماید و در صورت عدم انطباقمحصولات با معیارها و مشخصات فنی مصوب کار گروه از
تولید یا ورود آن جلوگیری نماید.
ماده 11 - وزارتخانههای نیرو، نفت، صنایع و معادن موظفند در صورت درخواست موسسه
استاندارد وتحقیقات صنعتی ایران، در انجام فعالیتهای بازرسی، نظارت و
آزمایشهای مربوط به معیارها و مشخصاتفنی تجهیزات، همکاری لازم را به عمل آورند.
ماده 12 - گمرک ایران موظف است با استعلام از موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی
ایران، نسبت بهتطبیق کالابا معیارها و مشخصات فنی مصوب کارگروه اقدام نماید و در
صورت عدم تطبیق با معیارها ومشخصات فنی مصوب کارگروه از ورود کالابه کشور جلوگیری
نماید.
تبصره - کالاهای وارداتی که گشایش اعتبار یا صدور بارنامه آنها، قبل از اعلام
معیارها و مشخصات فنیتوسط موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران، صورت گرفته
باشد،از شمول این ماده مستثنی می باشند.
فصل سوم - تعیین ساعات کار اصناف، واحدهای خدماتی و اجتماعی در ایام سال
ماده 13 - به منظور حفظ و صیانت از منابع انرژی کشور و با هدف بهبود الگوی مصرف
برق و برقراریانضباط اجتماعی، به ویژه در ماههای حداکثر مصرف برق، همه اصناف و
واحدهای خدماتی و اجتماعی (بهجز موارد مستثنا در این آییننامه) مکلفند ضمن کاهش
مصرف برق، ساعات کار را که از طرف مراجع ذیربط در این آییننامه به آنها ابلاغ
میگردد، رعایت نمایند.
ماده 14- ساعات کار اصناف و واحدهای خدماتی و اجتماعی موجود در هر استان، در فصول
مختلفسال، توسط کارگروهی متشکل از نمایندگان شرکتها یا ادارات تابعه
وزارتخانههای بازرگانی، نیرو و کشورتعیین میگردد.
تبصره 1 ـ کارگروه فوق در شهر تهران به ریاست وزارت بازرگانی تشکیل خواهد شد.
تبصره 2 - این طرح در سال اول، در شهرهای بزرگ، شامل تهران، اصفهان، شیراز،
مشهد، تبریز، کرج واهواز، ازسال دوم برای تمام مراکز استانها وازسال سوم برای
تمام شهرهای کشور، اجرا خواهد شد.
تبصره 3 - ساعات پایان کار اصناف، از طریق مجامع و اتحادیههای صنفی، به واحدهای
صنفی، برایاجرا ابلاغ میگردد، و در مناطقی که فاقد اتحادیههای صنفی می باشند،
مراتب از طریق بخشداریها وشهرداریها، به واحدهای صنفی ابلاغ میگردد.
تبصره 4 - ساعت پایان کار واحدهای خدماتی و اجتماعی غیر مشمول قانون نظام صنفی،
از طریقسازمانهای مسوول و ذی ربط آنها، برای اجرا ابلاغ میگردد.
ماده 15 - وزارت نیرو با همکاری مجامع و اتحادیههای صنفی و سازمانهای مسوول و ذی
ربط،موظف است ساعات کار تعیین شده برای مناطق طبق این آییننامه را، از طریق
رسانههای گروهی به اطلاععموم برساند.
ماده 16 - اصناف و واحدهای خدماتی و اجتماعی زیر، از شمول طرح تنظیم و رعایت ساعت
کارمستثنی می باشند:
الف - نانوائیها و فروشگاههای نان فانتزی
ب - رستورانها و قهوه خانهها، اغذیه فروشیها و محلهای صرف غذا و سالنهای
پذیرایی
ج - هتلها، متلها، مهمانخانهها، مسافر خانهها و پانسیونها
د- شعبههای نفت و جایگاههای فروش فرآوردههای نفتی و گاز
هـ ـ داروخانهها، مراکز بهداشتی و درمانی، مطب پزشکان و مراکز تشخیص پزشکی،
بیمارستانها،آزمایشگاهها، رادیولوژیها و سایر مراکز مشابه
و - مراکزمذهبی، فرهنگی وتفریحی، نظیرمساجد، حسینیهها، کتابخانهها و موزهها،
سینماها وتئاترز -سوپر مارکتها و خواربار فروشیها
ح - قنادیها و گل فروشیها
ط - تعاونیها و شرکتهای حمل و نقل مسافر
ی - از واحدهای صنفی: پنجر گیری و مکانیک اتومبیل با هماهنگی اتحادیههای ذی ربط
ک - آن دسته ازاصناف یا واحدهای خدماتی و اجتماعی که دایر بودن آنها به تشخیص
کارگروه موضوع ماده (14) اینآییننامه، پس از ساعت تعیین شده ضروری باشد.
ماده 17- تمام اصناف و واحدهای خدماتی و اجتماعی مشمول تعیین ساعت کار، به منظور
مشخصنمودن ساعات کار خود، موظف به نصب تابلو و علایمی که با همکاری وزارت نیرو و
مجامع و اتحادیههایصنفی تهیه میشود، در محل کار خود می باشند.
ماده 18 - وزارت نیرو موظف است برای تمام اصناف و واحدهای خدماتی و اجتماعی مشمول
اینآییننامه، که مصارف برق آنها بیش از ششصد (600)کیلو وات ساعت در ماه
میباشد، کنتور دو تعرفه نصبنماید و بعد از ساعت کار تعیین شده طبق این
آییننامه، تا پایان حداکثر بار مصرفی (با تشخیص وزارتنیرو)، نرخ برق مصرفی را
با پنجاه درصد (50%) افزایش محاسبه و اعمال نماید.
ماده 19 - مجامع و اتحادیههای صنفی، با همکاری ادارات اماکن نیروی انتظامی و
سازمان بازرسی ونظارت بر قیمت و توزیع کالاو خدمات، مسوول نظارت بر اجرای ساعات
کار تعیین شده موضوع اینآییننامه می باشند.
تبصره - در شهرها و بخشهایی که فاقد سازمانهای صنفی می باشند، مسوولیت نظارت بر
حسناجرای ساعات کار تعیین شده، بر عهده شهرداریها و بخشداریهاست.
ماده 20- به واحدهای صنفی که ساعات کار تعیین شده را رعایت ننمایند، برای بار اول
اخطار کتبیداده میشود و در صورت تکرار برای اعمال جریمه قانونی، به سازمان
بازرسی و نظارت بر قیمت کالاو توزیعکالاو خدمات معرفی می گردند.
ماده 21 - وزارت نیرو موظف است، سالانه گزارشی از نتایج و منافع حاصل از اجرای
این بند را به
وزیران تقدیم نماید.
فصل چهار - تعیین ساعات کار کارخانهها و صنایع و ضوابط مصرف
انرژی در ایام سال
ماده 22 - تمام مشترکین صنعتی برق، که میزان برق مصرفی آنها یک (1) مگاوات تا پنج
(5) مگاواتمیباشد، موظفند تعطیلات سالانه (غیر رسمی) و تعمیرات دوره ای مورد
نیاز واحدهای خود را، در فاصلهزمانی 15 تیر تا 15 شهریور هر سال، اجرا کنند و
برنامه زمان بندی شده آنرا به وزارت نیرو اعلام نمایند.
تبصره - در صورتی که مشترکین مذکور، ماهیت تولیداتشان فصلی باشد، با هماهنگی و
تاییدوزارتخانههای ذی ربط، از مفاد ماده فوق مستثنا می گردند.
ماده 23 - تمام مشترکین صنعتی برق، که انشعاب آنها از شبکه بیش از پنج (5) مگاوات
میباشد،موظفند تعطیلات سالانه (غیر رسمی) و تعمیرات اساسی مورد نیاز واحدهای خود
را با هماهنگی و تاییدوزارتخانه های متبوع در فاصله زمانی 15 تیر تا 15 شهریور هر
سال اجرا نمایند.
وزارتخانههای ذی ربط موظفند تعطیلات و تعمیرات کارخانهها و صنایع موضوع این بند
را حداکثر تاپایان اردیبهشت هر سال به وزارت نیرو اعلام نمایند.
تبصره - موارد استثنا در کمیسیونی با شرکت برق منطقهای و وزارتخانه صنعتی ذی ربط
تعیین خواهدشد و در موارد مرتبط با وزارت نفت - حسب مورد - به جای نماینده شرکت
برق منطقه ای، نماینده شرکتپخش فرآوردههای نفتی ایران یاشرکت ملیگازایران
درجلسهکمیسیون شرکت خوکرد.
ماده 24 - تمام مصرف کنندگان صنعتی گاز طبیعی و نیروگاهها، به استثنای استفاده
کنندگان از گازطبیعی به عنوان ماده اولیه، موظفند در صورت وجود سوخت جایگزین،
برنامه و مصرف سوخت سالانه خودرا، به نحوی تنظیم نمایند که ضمن استفاده از سایر
سوختها (با هماهنگی و تایید وزارت نفت)، مصرف گازطبیعی را در ماههای سرد (آذر
ماه لغایت پایان اسفند ماه) تا حد ممکن تقلیل دهند.
تبصره 1 - اجرای مفاد این ماده، منوط به تأمین سوخت مایع به اندازه کافی، برای
واحدهای مشمولخواهد بود.
تبصره 2 - مفاد این ماده در مورد شهرهایی اجرا خواهد شد که از نظر سازمان حفاظت
محیط زیستمشکل زیست محیطی نداشته باشند.
ماده 25 - در صورت عدم رعایت مواد (22)، (23) و (24) این آییننامه توسط مصرف
کنندگان انرژیمشمول، وزارتخانههای نفت و نیرو مجازند، نسبت به تنظیم برنامه
تأمین انرژی این واحدها اقدام نمایند.
ماده 26 - بهای انرژی مصرفی واحدهایی که مقررات مربوط به تنظیم برنامه فصلی را
رعایت کنند، درسایر اوقات غیر اوج مصرف، ارزان تر محاسبه خواهد شد.
فصل پنجم - مقررات رعایت موازین مصرف انرژی درساختمانها و
واحدهای بزرگ صنعتی وتجاری
ماده 27 - مقررات و ضوابط مربوط به رعایت موازین مصرف انرژی در طراحی و ساخت
ساختمانهادر بخش دولتی و غیر دولتی، به منظور پرهیز از اتلاف انرژی و تنظیم و
اجرای روشهای تشویقی در موردساختمانهای موجود، برای به کارگیری موازین مصرف
انرژی، توسط کار گروهی با مسوولیت وزیر مسکن وشهرسازی و عضویت نمایندگان وزیران
کشور، نفت، صنایع و معادن، نیرو، رییس سازمان مدیریت وبرنامهریزی کشور و سازمان
نظام مهندسی ساختمان کشور تهیه، تصویب و برای اجرا به دستگاههای اجراییکشور و
شهرداریها ابلاغ میشود.
تبصره 1 - سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور موظف است موازین مصوب کارگروه را برای
لازمالاجرا شدن شدن در طرحهای عمرانی ابلاغ نماید.
تبصره 2 - وزارت مسکن و شهرسازی با همکاری وزارت کشور و سازمانهای نظام مهندسی
ساختمان ،مسوولیت نظارت و کنترل اجرای مفاد این ماده را به عهده دارد و
دستگاههای اجرایی ذی ربط موظف بههمکاری در این زمینه هستند.
ماده 28- وزارتخانهها، سازمانها، موسسات و شرکتهای دولتی و دستگاههایی که شمول
قانون بر آنهامستلزم ذکر نام است، مانند شرکت ملی نفت ایران، همچنین شهرکهای
مسکونی و ساختمانهایی که قدرتالکتریکی خریداری شده توسط آنها، بیش از یک مگاوات
یا مصرف سالیانه انرژی آنها بیش از هزار(1000)متر مکعب معادل نفت میباشد، موظفند
حداکثر تا شش ماه پس از تصویب این آییننامه ،و بار دیگر سه سالبعد از آن، در
ساختمانهای بزرگ وابسته، نسبت به انجام ممیزی انرژی و عملیات لازم برای بهینه
سازیمصرف انرژی اقدام کنند و گزارش آن را به وزارتخانههای نیرو، نفت و سازمان
حفاظت محیط زیست -حسب مورد - ارسال نمایند.
ماده 29- واحدهای بزرگ صنعتی و تجاری که دیماند برق آنها بیش از پنج (5) مگاوات یا
مصرفسوخت سالانه آنها پنج هزار (5000) متر مکعب معادل نفت کوره یا بالاتر میباشد،
موظفند واحد مدیریتانرژی را در تشکیلات سازمانی خود ایجاد نمایند.
ماده 30 - واحدهای بزرگ صنعتی و تجاری موظفند زمینههای لازم را برای انجام ممیزی
انرژی توسطوزارت نفت و نیرو فراهم نمایند.
ماده 31 - تا زمان تعیین و تصویب معیار مصرف انرژی در فرآیندها و سیستمهای مصرف
کننده انرژیواحدهای بزرگ صنعتی باید، میزان مصرف انرژی خود را بر اساس
دستورالعملهای وزارتخانههای نفت ونیرو که نتیجه انجام ممیزی انرژی میباشد، طبق
برنامه زمان بندی ابلاغ شده کاهش دهند.
ماده 32- ضوابط و معیارها و مهلتهای مناسب توسط کار گروهی متشکل از سازمان
مدیریتوبرنامهریزی و وزارت نیرو یاوزارت نفت و وزارتخانه ذی ربط - حسب مورد -
تعیین خواهدشد.
ماده 33 - وزارتخانههای نفت و نیرو حسب مورد مجازند قیمت برق و گاز و فرآوردههای
نفتی مصرفیواحدهای صنعتی بزرگ (واحدهایی که سوخت سالانه آنها بیش از پنج هزار متر
مکعب معادل نفت کوره، یاقدرت مورد استفاده آنها بیش از پنج مگاوات است) که ضوابط
و معیارهای مصوب و اعلان شده موضوع ماده(121) قانون برنامه سوم را رعایت نمی
کنند، پس از اخطار واعطای فرصت مناسب حداقل یک سال برایتطبیق و اصلاح شرایط واحد
مزبور با آن ضوابط، حداکثر تا بیست درصد افزایش دهند.
افزایش قیمت فقط در فاصله انقضای مهلت داده شده تا زمانی که ضوابط و مقررات توسط
واحدهایمزبور رعایت نمیشود قابل اعمال خواهد بود.
محمدرضا عارف - معاون اول رئیس جمهور